តុលាការរាជធានីភ្នំពេញ បានបន្តសវនាការជាថ្មីទៀតនៅថ្ងៃពុធនេះ ដោយមានវត្តមានជនជាប់ចោទ លោក កឹម សុខា ស្ថិតនៅក្នុងរង្វង់ក្រចកសេះ ដូចសព្វមួយដង ខណៈដែលសវនាការជុំទី៣៦នេះ តុលាការបានបន្តដំណើរការសួរដេញដោលឈានដល់អង្គហេតុដំណើរការបោះឆ្នោត២០១៣។
នៅក្នុងអង្គសវនាការ តំណាងអយ្យការ លោក ប្លង់ សុផល បានស្នើសុំតុលាការដើម្បីអង្កន់សំណួរឱ្យបានល្អិត ទាំងក្នុងដំណាក់កាលមុនបោះឆ្នោត ដំណាក់កាលបោះឆ្នោត និងក្រោយពេលបោះឆ្នោត។
ឆ្លើយតបរឿងនេះ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ លោក កូយ សៅ ដែលដឹកនាំអង្គសវនាការនេះ បានឯកភាព ដោយថ្លែងថា នេះជាអ្វីដែលតុលាការបានដាក់ឱ្យដំណើរការតាំងពីដំណាក់កាលជំនុំជម្រះមកម៉្លេះ។
ក្រោយពីប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះបើកផ្លូវឱ្យមានការសួរដេញដោល តំណាងអយ្យការម្នាក់ទៀត គឺលោក ឆាយ ហុង បានតាំងសំណួរភ្លាមដែរ ដែលសំណួរនេះគឺផ្ដោតទៅលើ «តើគណបក្សសមរង្ស៊ី និងងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស បានដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍ ដើម្បីចូលរួមអង្កេតការណ៍នៅថ្ងៃបោះឆ្នោតដែរទេ?»។
លោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយ បានងើបឈរហើយឆ្លើយថា លោកមិនបានចាំទេ មិនដឹងថាតើគណបក្សមានដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍ដែរឬទេនៅពេលនោះ។
បើទោះជាបែបណា សវនាការដែលប្រើពេលពេញមួយព្រឹកនៅថ្ងៃពុធនេះ មានសំណួរជាច្រើនដែលតំណាងអយ្យការទាំងលោក ប្លង់ សុផល និងលោក ឆាយ ហុង បានតាំងសំណួរឱ្យជនជាប់ចោទ គឺលោក កឹម សុខា ឆ្លើយ។ សំណួរភាគច្រើនផ្ដោតលើការដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍ ការរៀបចំយុទ្ធសាស្រ្តនិងគោលនយោបាយ ហេតុអីបាននៅតែប្រើប្រាស់រូបភាពគណបក្សសមរង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស បើបក្សទាំងពីរនេះបានរួមបញ្ចូលគ្នារួចទៅហើយនោះ។
អំឡុងពេលសវនាការនោះ គេសង្កេតឃើញមានភាពតានតឹងកាន់តែក្ដៅៗទៅរវាងភាគីនៅក្នុងរឿងក្ដីនេះ ខណៈលោក កឹម សុខា ព្យាយាមឆ្លើយតបទៅតំណាងអយ្យការថា រាល់សំណួរដែលតាំងឡើងនេះ គឺលោកបានឆ្លើយអស់ហើយ។ ប៉ុន្តែតំណាងអយ្យការនៅតែទទូចសួរហើយសួរទៀត រហូតធ្វើឱ្យលោក កឹម សុខា ស្នើឱ្យតុលាការដាក់លិខិតទៅស្ថាប័នជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ព្រោះសំណួរទាំងនោះភាគច្រើនទាក់ទិននឹងបច្ចេកទេស។
យ៉ាងណា ដើម្បីសម្រួលភាពប្រឈមមុខដាក់គ្នានៅក្នុងបន្ទប់ជំនុំជម្រះនេះ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សា លោក កូយ សៅ សន្យាថានឹងដាក់លិខិតទៅ គ.ជ.ប ដើម្បីស្នើសុំថាតើគណបក្សទាំងពីរបានដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍នៅអំឡុងឆ្នាំ២០១២ដែរឬទេ។ នៅមានសំណួរផ្សេងទៀតដែលផ្ដោតលើភាពមិនប្រក្រតីនៃដំណើរការបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ២០១៣ ដែលចំណុចខ្លះ តុលាការបានភ្ជាប់សំណួរទៅនឹងរបាយការណ៍របស់អង្គការខុមហ្រ្វែលជាមួយផង។
សហមេធាវីការពារសិទ្ធិឱ្យជនជាប់ចោទ បានថ្លែងថា ការដែលគណបក្សលើកឡើងពីភាពមិនប្រក្រតីនៃដំណើរការបោះឆ្នោតនេះ មិនមែនគណបក្សយោងតែទៅលើរបាយការណ៍របស់ «ខុមហ្រ្វែល» ទេ គឺនៅមានរបាយការណ៍អង្កេតពីអង្គការដៃគូផ្សេងទៀតដែរ។ មួយវិញទៀត គណបក្សបានរកឃើញពីភាពមិនប្រក្រតីនៃការបោះឆ្នោតនេះ នៅមុនរបាយការណ៍របស់អង្គការខុមហ្រ្វែលរកឃើញទៅទៀត។
អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេត និងតស៊ូមតិ នៃអង្គការខុមហ្រ្វែល លោក កន សាវាង្ស ឱ្យដឹងថា របាយការណ៍ដែលបានចេញផ្សាយរួចហើយនេះ ពិតជាបានរួមចំណែកពីសកម្មភាពនៃដំណើរការបោះឆ្នោត។ ជាងនេះទៀត លោកហាក់មិនទាន់បានដឹងថាតើចំណុចណាខ្លះនៃរបាយការណ៍ដែលត្រូវបានតុលាការភ្ជាប់ទៅជាមួយ ដើម្បីដាក់ឱ្យមានការដេញដោលលើអង្គហេតុនេះឡើយ។
តែយ៉ាងណា លោក កន សាវាង្ស ថារបាយការណ៍ដែលអង្គការខុមហ្រ្វែលចេញនៅមុនការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១២ គឺផ្អែកលើប្រភពច្បាស់លាស់។
លោកបន្តថា៖ «រាល់របាយការណ៍របស់យើងពឹងផ្អែកទៅលើភាពត្រឹមត្រូវ។ យើងពឹងផ្អែកទៅលើអ្វីដែលយើងបានសង្កេត និងការមើលឃើញតាមរយៈអ្នកសង្កេតការណ៍របស់ ខុមហ្រ្វែល និងតាមរយៈអង្គការដៃគូនៃការស្រាវជ្រាវ»។
ផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់អ្នកសារព័ត៌មាននៅមុខសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ក្រោយចេញពីបន្ទប់ជំនុំជម្រះ លោក ផែង ហេង សហមេធាវីការពារសិទ្ធិឱ្យលោក កឹម សុខា បញ្ជាក់ថា តាមពិតទៅ អង្គហេតុដែលតំណាងអយ្យការតាំងសំណួរឡើងនៅក្នុងអង្គសវនាការនេះ មិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីបទចោទប្រឆាំងលោក កឹម សុខា ទាល់តែសោះ។ លោកថា សំណួរទាំងនោះគួរសួរទៅ គ.ជ.ប វិញ។
បើតាមលោក ផែង ហេង យោងលើបទចោទ គឺកូនក្ដីរបស់ខ្លួនរងការចោទប្រកាន់ពីបទ «សន្និដ្ឋិភាព» ឬ «ត្រូវរ៉ូវជាមួយរដ្ឋបរទេស ចង់ផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល»។ ប៉ុន្តែសំណួរលើសលុបផ្ដោទៅលើបទបញ្ជា នីតិវិធី និងបច្ចេកទេសនៃដំណើរការបោះឆ្នោតទៅវិញ ដែលនេះអាចជាមូលហេតុដែលនាំឱ្យសវនាការចេះតែបន្តអូសបន្លាយ។
លោកបន្តថា៖ «មុននឹងរៀបបិទបញ្ចប់មុននេះ ខ្ញុំក៏បានធ្វើកត់សម្គាល់ថា ដីកាដំណោះស្រាយ ឬដីកាបញ្ជូនមកជំនុំជម្រះ គឺចោទពីបទ សន្និដ្ឋិភាពភាពជាមួយរដ្ឋបរទេស ហើយសំណួរហាក់ដូចជាសួរទៅតែរឿងបោះឆ្នោត ហើយដែលសំណួរបែបនេះ គួរតែហៅអ្នកបច្ចេកទេសមកបំភ្លឺ»។
ដោយឡែក អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងបង្កើតការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា លោក រស់ សារ៉ាត់ មានជំនឿថា របាយការណ៍ដែលចេញដោយអង្គការខុមហ្រ្វែល ពិតជាមានភាពរឹងមាំ ហើយមានអំណះអំណាងត្រឹមត្រូវ។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំយល់ថា អង្គការ ដូចជាអង្គការខុមហ្រ្វែលជាដើម គាត់មានវិជ្ជាជីវៈរបស់គាត់ត្រឹមត្រូវ។ ហើយការឃ្លាំមើលពីនីតិវិធីបោះឆ្នោត និងការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតហ្នឹង គឺមុននឹងចេញរបាយការណ៍ ខ្ញុំជឿថា ពិតជាមានការសិក្សាស្រាវជ្រាវច្បាស់លាស់របស់គាត់»។
តុលាការបានកំណត់សវនាការនៅថ្ងៃបន្ទាប់ នឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី២០ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២២ ខាងមុខនេះ។ សម្រាប់សង្គមស៊ីវិលដែលឃ្លាំមើលពីសវនាការ លោក រស់ សារ៉ាត់ យល់ឃើញថា ការបន្តអូសបន្លាយពេលវេលាដ៏យូរបែបនេះ នឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់សិទ្ធិជនជាប់ចោទកាន់តែខ្លាំង៕
