ក្រុមអ្នកវិភាគនយោបាយ និងអ្នកឃ្លាំមើលពីបញ្ហាសង្គម ជំរុញជាថ្មីដល់រដ្ឋាភិបាលដាក់ស្ថាប័នតុលាការឱ្យនៅដាច់ដោយឡែកពីគណបក្សនយោបាយ ជាពិសេសគណបក្សនយោបាយដែលកាន់អំណាច នោះទើបអាចធានាបាននូវយុត្តិធម៌សង្គមនិងឯករាជ្យភាពនៃតុលាការ។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគនយោបាយ បានរិះគន់នៅលើបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុក នៅថ្ងៃទី១៤ ខែមិថុនានេះថា ប្រសិនបើមិនមានការបែងចែកអំណាចឱ្យបានត្រឹមត្រូវទេ នោះគេពិតជាមិនអាចរកឃើញពីឯករាជ្យភាពនៃតុលាការបានឡើយ។ បន្ថែមពីលើនេះ លោកថា ប្រសិនបើអំណាចស្ថិតនៅក្នុងភាពស្មុគស្មាញបែបនេះ នោះព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ក៏មិនអាចធានាបាននូវឯករាជ្យនៃអំណាចតុលាការ និងធានានូវការគោរពសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋបានដែរ។
បើតាមអ្នកវិភាគនយោបាយជើងចាស់រូបនេះ ដើម្បីអាចឱ្យស្ថាប័នតុលាការស្ថិតនៅដោយឯករាជ្យទៅបាន លុះត្រាតែក្រសួងយុត្តិធម និងរដ្ឋាភិបាល មិនមានឥទ្ធិពលណាមួយទៅលើចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញា ឬមន្រ្តីតុលាការនៅផ្នែកដទៃទៀត។
ជាងនេះទៀត បើតាមលោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ គណបក្សដែលកាន់អំណាច មិនត្រូវមានអំណាចគ្របដណ្តប់ទៅលើស្ថាប័នតុលាការ ហើយត្រូវបែងចែកឱ្យដាច់រវាងគណបក្សនយោបាយនិងរដ្ឋាភិបាល។
បន្ថែមពីលើនេះ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ ថ្លែងថា របៀបដឹកនាំដែលកម្ពុជាកំពុងដាក់ឱ្យអនុវត្តសព្វថ្ងៃនេះ ធ្វើឡើងតាមរបៀបកុម្មុយនីស្ត។ លោកបន្តថា ប្រព័ន្ធបែបកុម្មុយនីស្តនេះហើយ ដែលតម្រូវឱ្យសមាជិកនៃមន្រ្តីតុលាការត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅជាសមាជិកបក្សនយោបាយ ហើយការធ្វើដូច្នេះ មានភាពងាយស្រួលក្នុងការគ្រប់គ្រងផងនិងចាត់ចែងផង ដើម្បីធានាថា យុត្តាធិការនេះស្ថិតនៅក្រោមអំណាចបក្សតែមួយ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «នៅកម្ពុជាយើង ប្រព័ន្ធតុលាការយើងធ្លាប់ជាប្រព័ន្ធកុម្មុយនីស្តហ្នឹង ហើយប្រព័ន្ធកុម្មុយនីស្តគឺច្បាស់តែម្តង អត់មានគោរពសិទ្ធិសេរីភាព ជាពិសេសគឺអត់គោរពសិទ្ធិពលរដ្ឋនិងសិទ្ធិនយោបាយប៉ុន្មានទេ»។
ដោយឡែក អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា យល់ឃើញថា អ្នកដឹកនាំរដ្ឋដឹងពីរបៀបនៃការចាត់ចែងនយោបាយថាគួរដើរតាមវិធីណា ច្បាស់ជាងអ្នកដែលតាមដានពីរឿងនយោបាយទៅទៀត។
លោកបន្តថា ភាពប៉ិនប្រសប់នេះហើយ ដែលអាចជួយឱ្យមេដឹកនាំប្រទេស ជាពិសេសគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារក្សាបាននូវជីវិតនយោបាយរបស់ខ្លួនរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
បើតាមលោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា ការរំលាយគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំមួយចេញពីឆាកនយោបាយ នេះក៏ជាវិធីសាស្រ្តដែលជួយទប់លំនឹងគណបក្សកាន់អំណាចបានដែរ ហើយវិធីបែបនេះគឺមានតែដាក់បញ្ចូលមន្រ្តីតុលាការទៅជាសមាជិកគណបក្សនយោបាយ ទើបអាចធ្វើការកិច្ចនេះបានផលច្រើន។
លោកបន្តថា៖ «ប្រសិនបើរៀបឱ្យដាច់ដោយឡែកដូចបណ្តាប្រទេសជឿនលឿនដទៃទៀត វាជួយអត្ថប្រយោជន៍ជាតិសង្គមបានច្រើន។ ប៉ុន្តែបញ្ហានេះ វាជះឥទ្ធិពលទៅដល់គណបក្សកាន់អំណាចពុំមានស្ថិរភាព ឬក៏ពុំអាចរៀបចំយន្តការមួយចំនួនបានទេ ឧទាហរណ៍យើងមើលយន្តការនៃការំលាយគណបក្សប្រឆាំង ជាដើម»។
ប្រតិកម្មនឹងការរិះគន់នេះ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន ថ្លែងថា តាមពិតទៅ ភាពឯករាជ្យរបស់មន្រ្តីដែលបម្រើក្នុងវិស័យច្បាប់ ជាពិសេសស្ថាប័នតុលាការនេះ វាមិនអាស្រ័យលើសមាជិកទាំងនោះត្រូវគេតែងតាំងទៅជាសមាជិកបក្សនយោបាយទេ។
លោកបន្តថា រឿងដែលសំខាន់ចំពោះមុខ គឺការអនុវត្តនីតិវិធីនិងបទដ្ឋាននានាដូចមានចែងនៅក្នុងវិធាននៃច្បាប់។ លោកបន្តថា ការអនុវត្តដូចកម្ពុជានេះ មានប្រទេសជាច្រើននៅលើពិភពលោក រួមទាំងប្រទេសដែលជឿនលឿនខាងប្រជាធិបតេយ្យ ដូចសហរដ្ឋអាមេរិកជាដើម បានដាក់បញ្ចូលសមាជិកនៃស្ថាប័នតុលាការទៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលដែរ។
លោកបន្តថា៖ «ទី១ បើយើងផ្អែកលើគោលការណ៍ច្បាប់និងយុត្តិធម៌សង្គម វាមិនសំខាន់ថាបុគ្គលជាអ្នកណាមកពីណាទេ សំខាន់ការអនុវត្តច្បាប់ហ្នឹងត្រឹមត្រូវតាមនីតិវិធីនិងបញ្ញត្តិច្បាប់ដែលមានជាធរមានហ្នឹងដែរឬក៏អត់។ នេះជាប្រព័ន្ធរបស់យើង ហើយក៏ដូចប្រព័ន្ធនៅអាមេរិកដែរ មើលតុលាការកំពូលត្រូវបានតែងតាំងជាអ្នកនយោបាយទាំងអស់»។
បើទោះជាបែបនេះក្តី នាយកវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា លោកបណ្ឌិត ប៉ា ចន្ទរឿន ឱ្យដឹងថា អ្នកដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះ ភាគច្រើនគឺសុទ្ធសឹងតែជាមេដឹកនាំដែលបានមកពីការតស៊ូ ហេតុនេះទើបធ្វើឱ្យអ្នកនយោបាយដែលមានបក្សកាន់អំណាចជាបង្អែក ព្យាយាមធ្វើយ៉ាងណាឱ្យបក្សរបស់ខ្លួនឈរបានដោយមិនមានគូប្រកួត។ លោកបន្តថា អំណាចស្ថិតលើបក្សតែមួយ និងការបែងចែកតួនាទីនិងភារកិច្ចមិនប្រាកដប្រជាផងនោះ ងាយនឹងធ្វើឱ្យស្ថាប័នតុលាការ ក្លាយជាឧបករណ៍ដ៏សំខាន់សម្រាប់អ្នកនយោបាយយកទៅប្រើប្រាស់។
លោកថា៖ «គ្រោងឆ្អឹងនៃស្ថាប័នរដ្ឋយើងទាំងមូល ឬគ្រោងឆ្អឹងស្ថាប័នសាធារណៈយើង គឺមេដឹកនាំសុទ្ធតែជាអតីតពីសម័យរដ្ឋកម្ពុជាមក ហើយមានការផ្លាស់ប្តូរក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំលើតិចតួចទេ នៅពេលស្ថានភាពនយោបាយមានការផ្លាស់ប្តូរ ជាពិសេសព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី៥ ខែកក្កដា»។
ប្រធានក្រុមអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន បានចាត់ទុកក្រុមអ្នកវិភាគទាំងនេះថា ជាអ្នកវិភាគឬជាបញ្ញវន្តដែលបម្រើឱ្យបក្សនយោបាយម្ខាងប៉ុណ្ណោះ។
លោកបន្តថា គិតមកដល់ពេលនេះ អ្វីដែលកម្ពុជាកំពុងតែមានគឺជាការប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាល ហើយក៏មានចំណុចខ្លះនៅបន្តកែលម្អដែរ ដើម្បីឱ្យភាពវិជ្ជមានកើនឡើងសម្រាប់ប្រយោជន៍សាធារណៈ។
បើតាមលោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នករិះគន់ទាំងនេះគួរមើលសភាពការនយោបាយឱ្យបានស៊ីជម្រៅជាងនេះ និងជួយជ្រោមជ្រែងចំណុចខ្វះខាត ប្រសើរជាងអង្គុយចាំតែតិះតៀនរដ្ឋាភិបាលក្នុងផ្លូវអវិជ្ជមាន។
លោកថា៖ «យើងខំកែណាស់តាំងពីមុនមក ហើយច្បាប់កាលយើងប្រើលើកមុន ចេះតែកែបន្តបន្ទាប់មក។ ហើយឥលូវនេះ ច្បាប់ថ្មីដើម្បីធ្វើឱ្យមានទ្រង់ទ្រាយឆ្លើយតបនូវសិទ្ធិមនុស្សផង ឆ្លើយតបនឹងបច្ចុប្បន្នភាពពិភពលោកផង និងឆ្លើយតបតំបន់របស់យើងផង ដូច្នេះគួរតែលើកទឹកចិត្តជាជាងបន្តុះបង្អាប់ ហើយអ្នកទាំងអស់ហ្នឹងដែលតាំងខ្លួនជាបញ្ញវន្ត គួរផ្តល់ទ្រឹស្តីក្នុងការសម្រួល»។
យ៉ាងនេះក្តី ប្រធានតុលាការកំពូល ធ្លាប់រងការរិះគន់ថា ជាសមាជិកមជ្ឈិមបក្សនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ ការរិះគន់នេះ ខណៈប្រធានតុលាការជាន់ខ្ពស់រូបនេះបានចូលរួមកាត់ក្តីដែលរំលាយបក្សប្រឆាំង កាលពីឆ្នាំ២០១៧កន្លងទៅ។
ជុំវិញការទាមទារឱ្យមានភាពឯករាជ្យនិងយុត្តិធម៌សង្គមតាមផ្លូវតុលាការនេះ អតីតប្រធានគណបក្ស សម រង្ស៊ី គឺលោក សម រង្ស៊ី ធ្លាប់បានដឹកនាំក្រុមបាតុករទៅតវ៉ានៅខាងមុខរដ្ឋសភា កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ១៩៩៧។ នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នោះ មានគ្រាប់បែកដៃចំនួន៤គ្រាប់ត្រូវបានគេគប់ចូលក្នុងហ្វូងបាតុករ បណ្តាលឱ្យមានមនុស្សចំនួន២០ស្លាប់និងជាង១០០នាក់ផ្សេងទៀតត្រូវរងរបួស៕
