ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា អំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដោះលែងសកម្មជនបរិស្ថាន ដោយសម្អាងថា សេរីភាពបញ្ចេញមតិជាសិទ្ធិមូលដ្ឋានមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ខណៈការហ៊ាននិយាយដើម្បីការពារបរិស្ថានជារឿងគួរឱ្យសរសើរ។
ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា បានសរសេរនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនថា កាលពីម្សិលមិញ ឯកអគ្គរដ្ឋទូត លោក W. Patrick Murphy បានជួបជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃកម្ពុជា លោក ស ខេង នៅទីស្តីការក្រសួងមហាផ្ទៃ។
បើតាមស្ថានទូតដដែលនេះ ផ្នែកមួយនៃការទាមទារឱ្យដោះលែងសកម្មជនបរិស្ថាន ត្រូវបានឯកអគ្គរដ្ឋទូតលើកឡើងនៅចំពោះមុខមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បក្សកាន់អំណាច លោក ស ខេង ។
លោក W. Patrick Murphy ត្រូវបានទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ស្ថានទូតស្រង់ប្រសាសន៍មកថា៖ «សេរីភាពបញ្ចេញមតិ គឺជាសិទ្ធិមនុស្សជាមូលដ្ឋានដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។ ការហ៊ាននិយាយដើម្បីការពារបរិស្ថានដែលប្រឈមនឹងការគំរាមកំហែង ដោយសារការកាប់ឈើខុសច្បាប់និងកេងយកប្រយោជន៍ពាណិជ្ជកម្ម គឺជារឿងគួរឱ្យសរសើរទៅវិញទេ»។
ភាគីអាមេរិកក៏បានរំឭកផងដែរថា ការគោរពនូវសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានអាចជួយធានានូវអនាគតមួយដែលប្រកបដោយសុខសន្តិភាព វិបុលភាព មានអធិបតេយ្យ និងប្រជាធិបតេយ្យ សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។
ក្រោយជំនួបនេះ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃកម្ពុជា លោក ស ខេង បានគូសបញ្ជាក់លើហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា រដ្ឋាភិបាលនិងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានតែងតែចាត់ទុកអ្នកធ្វើការងារផ្នែកបរិស្ថានជាដៃគូ និងលើកទឹកចិត្តអ្នកធ្វើការងារពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានេះ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហារួមជាមួយគ្នា។
លោកគូសបញ្ជាក់ថា៖ «កន្លងមក ក៏មានសកម្មភាពមួយចំនួនដែលបានធ្វើឡើងក្រោមហេតុផលនៃសកម្មភាពការពារបរិស្ថាន ប៉ុន្តែមានចេតនាបង្កបញ្ហាអសន្តិសុខ ប៉ះពាល់សណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ដែលសកម្មភាពទាំងនោះ អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចត្រូវតែមានវិធានការសមស្របទៅតាមច្បាប់»។
ការជំរុញរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនេះ ធ្វើឡើងស្របពេលដែលយុវជនមាតាធម្មជាតិ ៣នាក់ រួមមាន លោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ឡុង គន្ធា និងកញ្ញា ភួន កែវរស្មី ត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ សម្រេចផ្តន្ទាទោស១៨ខែ និងពិន័យប្រាក់ម្នាក់ៗ៤លានរៀល ក្រោមបទចោទ «ញុះញង់បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម» កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១។
ពួកគេត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ បន្ទាប់ពីប្រកាសគម្រោងធ្វើយុទ្ធនាការដើរថ្មើរជើងពីវត្តភ្នំ ទៅកាន់ផ្ទះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដើម្បីដាក់ញត្តិសុំឱ្យបញ្ឈប់ការលុបបឹងកប់ស្រូវ ឬបឹងតាមោក ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ បើគិតត្រឹមថ្ងៃអង្គារនេះ ពួកគេត្រូវបានឃុំខ្លួនជាង៩ខែមកហើយ។
កញ្ញា ឡុង សុខលីន ជាប្អូនស្រីរបស់កញ្ញា ឡុង គន្ធា សកម្មជនមាតាធម្មជាតិដែលកំពុងជាប់ឃុំ បាននិយាយនៅថ្ងៃអង្គារនេះថា បងស្រីរបស់ខ្លួនមិនបានធ្វើអ្វីខុសដូចអាជ្ញាធរចោទប្រកាន់នោះទេ។ កញ្ញាបានស្នើឱ្យដោះលែងបងស្រីវិញ ដើម្បីបញ្ជាក់ថា វិធានការច្បាប់មិនដាក់ទោសទណ្ឌអ្នកដែលចូលរួមការពារបរិស្ថាន។
កញ្ញាថា៖ «ខ្ញុំគិតថា វាអត់មានប៉ះពាល់ [សន្តិសុខសង្គម] អីទេ! ព្រោះគាត់ធ្វើហ្នឹង គាត់ដើរទៅតែឯងទេ វាមិនមែនជាក្រុមទៅដល់១០នាក់ឯណា! ហើយគាត់ដើរតែឯង វាមានប៉ះពាល់អីដល់សណ្តាប់ធ្នាប់សង្គម ឬធ្វើឱ្យចលាចលដល់សន្តិសុខសង្គមអីទេ»។
អ្នកស្រី ប៉ាត់ រស្មី ភរិយាលោក ថុន រដ្ឋា ដែលជាសកម្មជនបរិស្ថានកំពុងជាប់ឃុំម្នាក់ទៀត និយាយថា៖ «ប្តីខ្ញុំគាត់អត់មានធ្វើអ្វីខុសនឹងច្បាប់ទេ ហើយគាត់ក៏អត់មានអសន្តិសុខដល់សង្គមដែរ គាត់គ្រាន់តែការពារបរិស្ថាន ហើយគាត់និយាយរឿងលុបបឹងតាមោក។ ខ្ញុំសំណូមពរឱ្យតុលាការ ក៏ដូចជារដ្ឋាភិបាល គួរតែពិចារណាឡើងវិញទៅ គួរតែឱ្យគាត់បាននៅក្រៅឃុំផង»។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី មានប្រសាសន៍ថា សេរីភាពបញ្ចេញមតិនិងការចូលរួមជីវភាពនយោបាយ ត្រូវបានធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ដែលសិទ្ធិនេះគ្របដណ្តប់ទៅលើការបញ្ចេញមតិ ការជួបជុំ រួមទាំងការដង្ហែក្បួនដោយសន្តិវិធី។
លោកគត់សម្គាល់ថា សកម្មជនបរិស្ថាននិងសកម្មជននយោបាយដែលត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួនកន្លងទៅ ពួកគេបានប្រើប្រាស់សិទ្ធិនេះ ដោយមិនប្រើអាវុធឬដំបងបង្កផលប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខសង្គម ដូចដែលអាជ្ញាធរបានចោទប្រកាន់នោះទេ។ ករណីនេះ លោកយល់ថា ដើម្បីឱ្យប្រាកដថាការអនុវត្តច្បាប់តបតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ អ្នកដែលបានចាប់ខ្លួនទាំងនោះគួរត្រូវបានដោះលែងវិញ។
លោកថា៖ «នៅក្នុងសង្គមយើងត្រូវការមនុស្សដែលខ្វល់ខ្វាយរឿងសង្គម ដើម្បីឱ្យសង្គមយើងឈានទៅដល់ការរីកចម្រើនលើការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ជាពិសេសធ្វើឱ្យមនុស្សរស់នៅដោយសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ […] យោងទៅលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញធានាច្បាស់ណាស់អំពីសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋ ក្នុងការចួលរួមកិច្ចការសង្គម ការធ្វើបាតុកម្មដោយសន្តិវិធី ការដង្ហែក្បូនដោយសន្តិវិធី មិនមែនជាបទល្មើសទេ»។
អនុប្រធានប្រចាំអាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) លោក Phil Robertson បាននិយាយក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ កាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១ ថាការផ្ដន្ទាទោសលើសកម្មជនបរិស្ថាននៃអង្គការមាតាធម្មជាតិ ជាការសងសឹក ដោយថា សកម្មជនបរិស្ថានទាំងនេះបានបង្ហាញភាពក្លាហាននិយាយអំពីអំពើពុករលួយនិងការរំលោភសិទ្ធិនានាដែលជាប់ទាក់ទងនឹងសម្ព័ន្ធអាជីវកម្ម ដែលគំរាមកំហែងដល់ធនធានធម្មជាតិនិងជីវចម្រុះកម្ពុជា។
លោក Phil Robertson បានចាត់ទុកការចោទប្រកាន់នោះថាជា«ការបង្កើតបទប្រព្រឹត្តក្លែងក្លាយ» និងទាមទារឱ្យដោះលែងជាបន្ទាន់និងគ្មានលក្ខខណ្ឌ លើការផ្ដន្ទាទោសចំពោះសកម្មជនបរិស្ថានទាំងនោះ៕
អត្ថបទទាក់ទង៖
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលថា ការស្នើឱ្យដោះលែងអ្នកទោសមនសិការពីសំណាក់អង្គការសង្គមស៊ីវិលមានចរិតនយោបាយ
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលលើកឡើងថា ការចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរបស់អង្គការទាំង២០ ដែលអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលឱ្យដោះលែងអ្នកទោសមនសិការទាំងអស់ គឺជាការទាមទារដែលមានចរិតនយោបាយ និងមិនសមស្របខុសនឹងនីតិវិធីច្បាប់នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។
