កម្ពុជាបានរងគ្រោះដោយវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ ដូចគ្នាទៅនឹងបណ្តាប្រទេសជាច្រើននៅលើពិភពលោកដែរ។ សម្រាប់កម្ពុជា វិបត្តិជំងឺជាសកលនេះបានរីករាលដាលប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គម ត្បិតមានពលរដ្ឋយ៉ាងច្រើនបានបាត់បង់មុខរបរ ការងារ និងប្រាក់ចំណូលទាំងស្រុងឬដោយផ្នែកណាមួយ។
សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានៅមុនពេលវិបត្តិជំងឺជាសកលនេះកើតមាន ធ្លាប់ហក់ឡើងរហូតដល់៧ភាគរយថែមទៀតផង ប៉ុន្តែកំណើននេះក៏បានធ្លាក់ចុះទៅវិញ ដោយសារភាពមិនប្រាកដប្រជានៃជំងឺកូវីដ-១៩ រួមនឹងបញ្ហាប្រឈមផ្សេងៗទៀត។
ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (ADB) កាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ បានព្យាករថា សន្ទុះសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានឹងកើនឡើងក្នុងអត្រា ៤% ក្នុងឆ្នាំ២០២១ តែបានក្រើនរំឭកថា កំណើនជាក់ស្ដែងក៏អាស្រ័យផងដែរលើស្ថានភាពផ្ទុះឆ្លងជំងឺកូវីដ-១៩ក្នុងសហគមន៍ ដែលកំពុងគំរាមកំហែងទាំងសេដ្ឋកិច្ចនិងជីវិតពលរដ្ឋ។
គិតត្រឹមព្រឹកថ្ងៃទី១៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១នេះ កម្ពុជាបានរកឃើញអ្នកឆ្លងជំងឺកូវីដ-១៩ សរុបមានចំនួនជាង២ម៉ឺននាក់ (២២ ៥៤៤នាក់) និងមានអ្នកស្លាប់១៥៤នាក់។ ដោយឡែក អ្នកជាសះស្បើយមានចំនួនជាង១ម៉ឺននាក់ (១៣ ០០៦នាក់)។
ការឆ្លងរីករាលដាលជំងឺផ្លូវដង្ហើមជាសកលក្នុងព្រឹត្តិការណ៍សហគមន៍២០កុម្ភៈ បានកើតមានកាន់តែខ្លាំង ជាពិសេសក្នុងខែមេសា ដែលបានជំរុញរដ្ឋាភិបាលបង្ខំចិត្តត្រូវបិទខ្ទប់តំបន់ភូមិសាស្ត្រសំខាន់ៗ ក្នុងនោះមាន រាជធានីភ្នំពេញ និងក្រុងតាខ្មៅ ខេត្តកណ្តាល ព្រមទាំងផ្នែកខ្លះនៃខេត្តព្រះសីហនុ ដែលជាប៉ូលឬជាបេះដូងសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់កម្ពុជាតែម្តង។
ក្នុងពេលបិទខ្ទប់នោះបានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋបាត់បង់ចំណូលទាំងស្រុង ហើយមានពលរដ្ឋខ្លះត្រូវដាច់ស្បៀង ចំណែករដ្ឋាភិបាលវិញក៏បានខិតខំបញ្ចេញថវិការដ្ឋជាច្រើនយកទៅប្រើប្រាស់លើការងារនេះ និងបញ្ចេញស្បៀងជាច្រើនទៀតដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ដល់ពលរដ្ឋនៅតំបន់បិទខ្ទប់ទាំងនោះឥតឈប់ឈរផងដែរ។
វិបត្តិជំងឺកូវីដ–១៩ បានបង្កផលប៉ះពាល់យ៉ាងនេះ តើកម្ពុជានឹងត្រូវស្តារសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនដោយរបៀបណាក្រោយព្រឹត្តិការណ៍សហគមន៍២០កុម្ភៈត្រូវបានបញ្ចប់?
អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត សេង សារី មានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជានៅមិនទាន់អាចបញ្ជាក់ពីការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនក្នុងកម្រិតណាមួយពិតប្រាកដនៅឡើយ ដោយសារមិនទាន់មានស្ថាប័នណាមួយបង្ហាញទិន្នន័យស្តីពីការធ្លាក់ចុះនេះនៅឡើយ។ ប៉ុន្តែលោកថា សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាក្នុងវិបត្តិកូវីដ-១៩ ពិសេសព្រឹត្តិការណ៍សហគមន៍២០កុម្ភៈនោះ ត្រូវបានគេវាយតម្លៃថារងផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរ។
លោកបណ្ឌិត សេង សារី មើលឃើញថា វិស័យដែលរងផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរជាងគេ គឺផ្នែកសេវាកម្ម ដូចជា វិស័យទេសចរណ៍ វិស័យកម្សាន្ត និងវិស័យនាំចេញ-នាំចូលមួយចំនួនទៀត។
លោកបន្ថែមថា ដើម្បីស្តារឡើងវិញនូវផលប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ចពេលនេះ កម្ពុជាអាចនឹងរៀបចំផែនការឱ្យមានដំណើរការចរន្តទេសចរណ៍ក្នុងស្រុកនិងក្រៅស្រុកឡើងវិញ ក្រោយពេលរដ្ឋាភិបាលអាចគ្រប់គ្រងវិបត្តិកូវីដ-១៩ទាំងស្រុងបាន។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ដោយសារយើងមើលឃើញថា រឿងទេសចរណ៍ហ្នឹងមិនមែនគ្រាន់តែជារឿងកម្សាន្តតែមួយមុខទេ ប៉ុន្តែវាជំរុញសេដ្ឋកិច្ចមូលដ្ឋាន។ រឿងទេសចរណ៍ វារុញឱ្យមានការលក់ដូរម្ហូបអាហារ សេវាកម្មផ្សេងៗ ការធ្វើដំណើរអីផ្សេងៗជាដើមហ្នឹង វារស់ឡើងវិញ អាហ្នឹងចំណុចដំបូងគេដែលត្រូវធ្វើហើយ។ ចំណុចទីពីរទៀត ធ្វើម៉េចធានាទេសចរអន្តរជាតិតាមរយៈមធ្យោបាយប៉ាស្ព័រ វ៉ាក់សាំងអីអ៊ីចឹងទៅ ដែលប្រទេសមួយចំនួនកំពុងគិតគូរហើយ។ សម្រាប់អ្នកចាក់វ៉ាក់សាំងពីរដងហើយហ្នឹង គឺគេអនុញ្ញាតឱ្យចូលមកដើរកម្សាន្តនៅក្នុងប្រទេសហ្នឹង ដោយមិនចាំបាច់ធ្វើចត្តាឡីស័ក ១៤ថ្ងៃ ១០ថ្ងៃ ឬ៧ថ្ងៃទេ អាហ្នឹងក៏យើងត្រូវគិតពិចារណាដែរ។ ហើយបន្ទាប់មកទៀតហ្នឹង សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុកហ្នឹង អាចជំរុញឱ្យមានការបើកទីផ្សារ ទីសាធារណៈ សាលារៀន ជាពិសេសផ្សារហ្នឹង ដើម្បីធ្វើយ៉ាងម៉េចឱ្យមានសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចនៅមូលដ្ឋាន។ ក៏ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលមានជម្រើសក្នុងការធ្វើអ៊ីចឹងបាន លុះត្រាតែជំរុញការចាក់វ៉ាក់សាំងហ្នឹងឱ្យបានច្រើនបំផុតតាមដែលអាចធ្វើទៅបាននិងឆាប់បំផុតក្នុងរយៈពេលខ្លី»។
ស្រដៀងគ្នានេះ ប្រធានសមាគមសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជា លោក ថេង សាវឿន មើលឃើញថា ក្រៅពីវិស័យសេវាកម្មដែលរងផលប៉ះពាល់ពីវិបត្តិកូវីដ-១៩ពេលនេះ ក៏បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់អ្នកប្រកបរបរសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ព្រមទាំងវិស័យកសិកម្មជាដើម។
លោកបន្តថា ដើម្បីស្តារសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាឡើងវិញ លុះណាតែស្ថានភាពរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋត្រឡប់មកប្រក្រតីភាពជាមុនសិន នោះទើបសកម្មភាពអាជីវកម្មនានាអាចដំណើរការបានជាធម្មតា។
បន្ថែមពីនេះ លោកថា រដ្ឋគប្បីគិតគូរលើដើមទុនជួយដល់ពលរដ្ឋដែលរងផលប៉ះពាល់ ដើម្បីមានឱកាសផលិតឬប្រកបអាជីវកម្មនានារបស់ខ្លួនឡើងវិញ តាមរយៈកម្ចីហិរញ្ញវត្ថុក្នុងអត្រាការប្រាក់ទាបផងដែរ។ ដោយឡែក ជំនាញវិជ្ជាជីវៈ ពិសេសផ្នែកម្ហូបអាហារ លោកថា ជារឿងដែលរដ្ឋាភិបាលនិងវិស័យឯកជនត្រូវគិតគូរក្នុងការវិនិយោគបន្ថែមទៀត។
លោក ថេង សាវឿន បន្ថែមថា៖ «ត្រូវតែធ្វើយ៉ាងម៉េចជួយសម្រួលក្នុងការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានឬប្រាក់កម្ចីក្នុងការវិនិយោគ ពិសេសរដ្ឋត្រូវគិតថវិកាជាតិឱ្យបានខ្លាំងទៅលើវិស័យអាទិភាពសំខាន់ៗ ទាំងវិស័យមុខរបរ ទាំងវិស័យការងារ និងវិស័យផ្សេងៗទៀត ពិសេសវិស័យទេសចរណ៍និងកសិកម្ម ធ្វើយ៉ាងម៉េចឱ្យប្រជាពលរដ្ឋនិងកសិករហ្នឹងទទួលបាននូវហិរញ្ញប្បទានជាទុនសម្រាប់ប្រកបមុខរបរចិញ្ចឹមជីវិត ដែលមានអត្រាការប្រាក់ទាប ហើយអាចមានការអន្តរាគមន៍ពន្យារពេលទៅលើមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុផ្សេងទៀតផងដែរ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងម៉េចអាចឱ្យពួកគេមានពេលគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការដោះស្រាយបាន»។
ចំណែកអ្នកវិភាគនយោបាយ លោក គឹម សុខ មើលឃើញថា ស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នកំពុងធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង ដែលពិបាកក្នុងការស្តារឡើងវិញក្នុងរយៈពេលខ្លី។
ជាក់ស្តែង លោកថា អ្នកធ្វើការងារលើវិស័យទេសចរណ៍ប្រមាណ៦០ម៉ឺននាក់បានបាត់បង់ការងារធ្វើ កម្មកររោងចក្រជាច្រើនម៉ឺននាក់ត្រូវបានព្យួរការងារ ហើយអ្នកប្រកបរបរសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធជាច្រើនម៉ឺននាក់ទៀត ក៏បាត់បង់ចំណូល ហើយកសិករខ្លះក៏ត្រូវរត់ចោលស្រែឬផលដំណាំដោយសារផលិតផលកសិកម្មរបស់ពួកគេមួយចំនួនគ្មានទីផ្សារ ជាដើម។
លោក គឹម សុខ និយាយទៀតថា មូលហេតុដែលសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាធ្លាក់ចុះខ្លាំង ហើយអាចពិបាកងើបឡើងវិញនេះ ដោយសារកង្វះសមត្ថកិច្ចគ្រប់គ្រងនិងដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនោះពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល។
លោក គឹម សុខ បន្តថា៖ «មូលហេតុនៃការធ្លាក់ [សេដ្ឋកិច្ច] ដាបពិបាកងើបនេះ ដោយសារកង្វះសមត្ថភាពនៃការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាល។ កាលណាតែមានចលាចលនយោបាយ វានាំឱ្យប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់សេដ្ឋកិច្ចហើយ បន្ថែមពីលើទម្ងន់ប៉ះពាល់នៃការរីករាលដាលដ៏ធំនៃកូវីដ-១៩ទៅទៀត។ ហើយក៏នៅសល់ ពេលរដ្ឋាភិបាលមិនបានត្រៀមខ្លួន ឧទាហរណ៍លុយបម្រុងសម្រាប់ស្តារសេដ្ឋកិច្ចមកទល់ពេលនេះ មិនទាន់ឃើញបង្ហាញខ្ទង់លុយសម្រាប់ចំណាយនៅឡើយទេ។ សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានៅតែដាបខ្លាំងយូរឆ្នាំ ក្រោយពេលការស្បើយនៃកូវីដ-១៩»។
តែយ៉ាងណា អ្នកវិភាគនយោបាយរូបនេះផ្តល់ជាយោបល់ថា ដើម្បីស្តារសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាឡើងវិញ រដ្ឋាភិបាលក៏ត្រូវស្តារទំនាក់ទំនងការទូតល្អជាមួយប្រទេសលោកសេរី តាមរយៈការស្តារឡើងវិញនូវស្ថានភាពនយោបាយក្នុងប្រទេសឱ្យល្អប្រសើរជាមុនសិន។
លោក គឹម សុខ ផ្តល់អនុសាសន៍ថា៖ «ភាពស្រប៉ាបនៃសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានឹងមិនងាយងើបឡើងវិញទេ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយ ដើម្បីធ្វើទំនាក់ទំនងល្អជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក សហភាពអឺរ៉ុប ក្នុងការទាញយកផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចពាណិជ្ជកម្មពីប្រទេសទាំងនេះ ហើយប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនបានបង្ហាញកំណែទម្រង់ និងលុយបម្រុងសម្រាប់ស្តារសេដ្ឋកិច្ចលើវិស័យសំខាន់ៗ ដូចជា វិស័យទេសចរណ៍ កសិកម្ម កសិឧស្សាហកម្ម និងវិស័យវាយនភណ្ឌ ជាដើម »។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ លោកបណ្ឌិត សេង សារី យល់ឃើញថា ជំនួយឬកម្ចីពីប្រទេសចិនតែមួយ មិនអាចជួយឱ្យកម្ពុជាដោះស្រាយផលប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ចដោយវិបត្តិកូវីដ-១៩ពេលនេះបានទាំងស្រុងឡើយ ប៉ុន្តែទាមទារឱ្យកម្ពុជាត្រូវស្វែងរកជំនួយពីប្រទេសលោកសេរី ដូចជា សហភាពអឺរ៉ុប សហរដ្ឋអាមេរិក បន្ថែមទៀត។
យ៉ាងណា លោកថា ដើម្បីអាចទទួលបានជំនួយពីប្រទេសលោកសេរី កម្ពុជាត្រូវធ្វើកំណែទម្រង់ស្ថានភាពនយោបាយ និងសិទ្ធិមនុស្ស ដើម្បីឱ្យស្របតាមលក្ខខណ្ឌរបស់ពួកគេចង់បានជាមុនសិន។
លោកបណ្ឌិត សេង សារី បន្ថែមថា៖ «ប៉ុន្តែគ្រាន់តែថា ម្ចាស់ជំនួយសហគមន៍ទាំងពីរនេះ [ចិន និងលោកសេរី] មានលក្ខខណ្ឌនិងរបៀបរបបជួយហ្នឹងខុសៗគ្នា។ ខាងចិននោះមិនសូវជាត្រូវការពិនិត្យមើលច្រើនទេ ឱ្យតែថាបើត្រូវជួយគឺជួយ។ ក៏ប៉ុន្តែសហគមន៍អឺរ៉ុប ត្រូវឱ្យយើងមានលក្ខខណ្ឌគោរពសិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យអីជាដើម។ អ៊ីចឹងហើយ ប្រាកដណាស់ រដ្ឋាភិបាលត្រូវការជំនួយ ប៉ុន្តែដើម្បីអាចទទួលជំនួយបានយើងត្រូវកែប្រែនូវឥរិយាបថ របៀបរបបក្នុងការធ្វើការងារជាមួយគេខ្លះសិន ទី១ បង្ហាញអំពីការបង្កបរិយាកាសនយោបាយត្រឡប់មកជាប្រក្រតីភាពឡើងវិញ»។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី យោងតាមរបាយការណ៍របស់ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា (NBC) កាលពីថ្ងៃ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២០ បានព្យាករថា កំណើនសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានឹងអាចងើបឡើងវិញក្នុងរង្វង់ ៤ភាគរយ ប្រសិនបើថ្នាំបង្ការមានប្រសិទ្ធភាពអាចទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ-១៩។ បន្ថែមពីនេះ អាស្រ័យលើល្បឿននៃការងើបឡើងវិញនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងប្រទេសជាដៃគូជាមួយកម្ពុជា និងការពង្រឹងមូលដ្ឋានសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុក។
ធនាគារជាតិកម្ពុជា អះអាងទៀតថា ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពនេះ ការបន្តពង្រឹងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុកថែមទៀត នឹងអាចជួយទ្រទ្រង់ឬកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាដោយសារការធ្លាក់ចុះវិស័យខាងក្រៅ។
ប្រភពដដែលនិយាយទៀតថា ដូច្នេះ ការបន្តអនុវត្តគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការលើកស្ទួយការអភិវឌ្ឍសហគ្រាសធុនតូចនិងមធ្យមឬSME ការជំរុញនវានុវត្តន៍ និងការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាថ្មីៗលើគ្រប់វិស័យ គឺមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការពង្រឹងមូលដ្ឋានកំណើនសកម្មភាពក្នុងស្រុក។
ជាងនេះទៀត NBC រំពឹងទៀតថា ការចាប់ផ្តើមដំណើរការបូមប្រេងថ្មីៗនេះ នឹងក្លាយជាប្រភពចំណូលថ្មីមួយទៀតដល់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការយកមកអភិវឌ្ឍវិស័យអាទិភាពនានាផងដែរ៕