ក្រុមអតីតតំណាងរាស្ត្រនិងសមាជិកសភាគណបក្សប្រឆាំងនៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួននៅតំបន់អាស៊ានរួមទាំងកម្ពុជា បានរួមគ្នាបង្កើតអង្គការសហគមន៍អាស៊ីភាគអាគ្នេយ៍ ជាអ្វីដែលពួកគេចាត់ទុកថា ដើម្បីជំនួសសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (ASEAN) ប៉ុន្តែមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សកាន់អំណាចកម្ពុជា ថាស្ថាប័ននោះទំនងគ្មានការទទួលស្គាល់ផ្លូវច្បាប់នោះឡើយ។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយចុះថ្ងៃទី១២ ខែឧសភា ក្រុមអតីតតំណាងរាស្ត្រនិងសមាជិកសភាគណបក្សប្រឆាំងមកពីប្រទេសចំនួន៦ បានប្រកាសបង្កើត«អង្គការសហគមន៍អាស៊ីភាគអាគ្នេយ៍» ឬ «The South East Asia Community» នេះឡើង ក្នុងនោះរួមមាន លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានអតីតគណបក្សប្រឆាំងនៅកម្ពុជា, លោក កាស៊ីត ភីរម្យ (KASIT PIROMYA) អតីតរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសថៃ, លោក Dr. Fadli Zon សមាជិកសភាប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី, លោក Wong Chen សមាជិកសភានិងជាអនុប្រធានគណៈកម្មការសភាម៉ាឡេស៊ី, លោក SaSa រដ្ឋមន្ត្រីសហព័ន្ធសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ និងជាអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិមីយ៉ាន់ម៉ា, លោក KIKO Pangilinan សមាជិកព្រឹទ្ធសភាហ្វ៊ីលីពីន និងលោកស្រី មូរ សុខហួរ អតីតសមាជិកសភានៅកម្ពុជា ជាដើម។
តាមរយៈសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមនោះ ក្រុមអតីតតំណាងរាស្ត្រនិងសមាជិកសភាគណបក្សប្រឆាំង បានសរសេរថា គោលបំណងនៃការបង្កើតអង្គការនេះឡើង គឺបន្ទាប់ពីពួកគេបានមើលឃើញថា អាស៊ានបានបរាជ័យក្នុងការបញ្ឈប់ការសម្លាប់រង្គាលនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះបន្តថា ប្រទេសអាស៊ានទាំង១០ នៅតែបន្តមានប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋខុសៗគ្នា ហើយថា បន្ទាប់ពីរយៈពេល៥០ឆ្នាំមកនេះ អាស៊ានក៏បានបរាជ័យក្នុងការធ្វើប្រជាធិបតេយ្យនីយកម្មនៅក្នុងតំបន់។
បើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដដែល គោលបំណងនៃការបង្កើតអង្គការសហគមន៍អាស៊ីភាគអាគ្នេយ៍ ហៅកាត់ថា (SEAC) គឺដើម្បីជំនួស«សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍» ហៅកាត់ថា អាស៊ាន (ASEAN) និងដើម្បីទប់ស្កាត់ឥទ្ធិពលរបស់ចិននៅក្នុងតំបន់ ដែលជាគោលការណ៍ដើមរបស់អាស៊ានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៦៧ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងការរីកសាយភាយឥទ្ធិពលកុម្មុយនីស្តនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
លោកបណ្ឌិត ប៉ា ចន្ទរឿន ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា យល់ឃើញថា ការប្រកាសបង្កើតសហគមន៍អាស៊ីភាគអាគ្នេយ៍ របស់អ្នកនយោបាយនិងអតីតអ្នកនយោបាយមួយចំនួនក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះ គឺជាការផ្ដួចផ្ដើមគម្រោងមួយ ដើម្បីពិនិត្យឡើងវិញ អំពីការកសាងនិងការវិវត្តនៃសមាគមអាស៊ីភាគអាគ្នេយ៍ ហៅកាត់ថា អាស៊ាន ក៏ដូចជាការចូលរួមជាចំណែកមួយរបស់អ្នកនយោបាយនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាល មិនមែនមកពីគណបក្សកាន់អំណាច។
លោកបន្តថា ពួកគេអាចចូលរួមផ្ដល់ជាទស្សនាទាន ដែលអាចនាំឱ្យមានការឈានដល់ការធ្វើវិសោធនកម្មធម្មនុញ្ញអាស៊ាន ឬក៏ការកែទម្រង់នូវផ្នែកខ្លះក្នុងប្រព័ន្ធកិច្ចការងារនិងការដឹកនាំរបស់សមាគមទាំងមូល ដើម្បីជាប្រយោជន៍រួមសម្រាប់ប្រជាជនក្នុងតំបន់។
លោក ប៉ា ចន្ទរឿន គូសបញ្ជាក់ថា៖ «កន្លងមក [អាស៊ាន] ហាក់ដូចជាមិនទាន់បំពេញកាតព្វកិច្ចនិងតួនាទីរបស់ខ្លួនឱ្យបានត្រឹមត្រូវ ជាពិសេសទាក់ទងទៅនឹងនយោបាយ ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលជាបញ្ហាក្ដៅ ដែលកន្លងមកយើងមិនសូវឃើញការឆ្លើយតបឬក៏ប្រតិកម្មណាមួយឱ្យមានលក្ខណៈផ្លូវការ ឬចាត់វិធានការឱ្យទាន់ពេលវេលា ដើម្បីទប់ស្កាត់អំពើហិង្សាឬក៏ការកាប់សម្លាប់នៅក្នុងរឿងនយោបាយនៅក្នុងតំបន់ ជាក់ស្ដែង រឿងរដ្ឋប្រហារប្រទេសភូមា ជាដើម»។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានចំអកឱ្យក្រុមអតីតតំណាងរាស្ត្រនិងសមាជិកសភាគណបក្សប្រឆាំងនៃប្រទេសដែលចូលរួមបង្កើតអង្គការនេះថា ជាក្រុមប្រឆាំងនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលទំនងជាគ្មានការទទួលស្គាល់ចំពោះស្ថាប័នមួយនេះទេ។
លោកមានប្រសាសន៍យ៉ាងដូច្នេះថា៖ «ប្រឆាំងចូលរួមជាមួយប្រឆាំងអាហ្នឹងគឺជាសិទ្ធិរបស់គេ ក៏ប៉ុន្តែត្រង់អ្នកឯងចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ឬគោលការណ៍អី គឺគ្មាននរណាយកចិត្តទុកដាក់ទេ ព្រោះតំបន់អាស៊ាននេះមានរដ្ឋាភិបាលនិងរាជរដ្ឋាភិបាលដែលគេហៅថា សមាគមអាស៊ាន ដែលទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការតាមគោលការណ៍ច្បាប់និងធម្មនុញ្ញអាស៊ាន គេមិនយកក្រុមឧទ្ទាមក្រៅច្បាប់មកទទួលស្គាល់ទេ បាទ»។
ចំណែកលោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ បានលើកឡើងថា នៅពេលដែលសំឡេងអ្នកនយោបាយនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលនោះ រួមគ្នាជាសំឡេងមួយ វាជាកម្លាំងមួយទាញស្មារតីឬការចាប់អារម្មណ៍ពីសហគមន៍អន្តរជាតិឬពីប្រទេសលោកសេរី ឱ្យគិតពិចារណាទៅលើលក្ខខណ្ឌឬការអំពាវនាវរបស់សំឡេងប្រឆាំងនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាល។
បើតាមលោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា អាស៊ាននឹងថមថយឥទ្ធិពលឬបាត់បង់តម្លៃរបស់ខ្លួន បើមិនពិចារណាធ្វើវិសោធនកម្មលើធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួន ទាក់ទងនឹងការមិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសជាសមាជិកទេនោះ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «មិនថាអង្គការទើបបង្កើតឡើងថ្មីនោះទេ ទោះបីជាបណ្តាប្រទេសនៅក្នុងក្របខណ្ឌអាស៊ាន ដែលមានធម្មនុញ្ញមួយចែងអំពីការលើកស្ទួយសិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងក្របខណ្ឌអាស៊ាននេះ ហើយរួមទាំងធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិក៏គេចែងនេះ ក៏មិនអាចជំរុញឱ្យប្រទេសមួយចំនួនដែលប្រកាន់របបកុម្មុយនីស្តហ្នឹងផ្លាស់ប្តូរទេ ពីព្រោះនៅក្នុងគោលការណ៍អាស៊ានមានចំណុចមួយ ថាមិនជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងនៃរដ្ឋជាសមាជិក»៕
