កម្ពុជា ជាប្រទេសកសិកម្ម ហើយពលរដ្ឋប្រមាណ៨៥ភាគរយជាកសិករ។ នេះជាអ្វីដែលត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងកម្មវិធីសិក្សាថ្នាក់ចំណេះដឹងទូទៅ ហើយពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើនតែងទន្ទេញរត់មាត់នូវឃ្លាមួយនេះរហូតមក។
កសិករខ្មែរភាគច្រើនតែងនាំគ្នាប្រកបរបរកសិកម្ម និងកសិ-ឧស្សាហកម្ម ការចិញ្ចឹមសត្វ និងការនេសាទ។ ដំណាំកសិកម្ម និងកសិ-ឧស្សាហកម្ម រួមមាន ដំណាំស្រូវ ដំឡូង ពោត សណ្តែក ល្ង អំពៅ ថ្នាំជក់ ម្រេច កៅស៊ូ និងស្វាយចន្ទី ជាដើម ព្រមទាំងបន្លែបង្ការនិងឈើហូបផ្លែជាច្រើនទៀត សម្រាប់ហូបចុកក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ និងសម្រាប់លក់ដូរដើម្បីបានប្រាក់ផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ។
ការធ្វើកសិកម្មរបស់កសិករខ្មែរក៏ចេះតែវិវត្តទៅតាមសម័យកាល ពីការធ្វើដោយប្រវាស់មេឃឬបែបយថាផល ទៅជាការធ្វើកសិកម្មបែបទំនើបឬបែបប្រពលវប្បកម្ម ហើយផលទទួលបានក៏វិវត្តទៅតាមនោះដែរ ដោយចេញពីមុខរបរបែបចិញ្ចឹមឆ្នាំង ទៅជាការធ្វើកសិកម្មបែបផ្គត់ផ្គង់ទីផ្សារទៀតផង។
ប៉ុន្តែកសិករខ្មែរនៅតែត្រូវបានគេមើលឃើញថាជួបបញ្ហាប្រឈមជាច្រើន បើប្រៀបធៀបទៅនឹងបណ្តាប្រទេសជិតខាង ពិសេសគឺបញ្ហាទីផ្សារ។
ជាក់ស្តែង កាលពីពេលថ្មីៗនេះ កសិករនៅខេត្តកណ្តាលមួយចំនួនបានបង្ខំចិត្តឈូសឆាយបន្លែបង្ការរបស់ខ្លួនចោល ដោយសារគ្មានទីផ្សារសម្រាប់លក់ចេញ ក្រោយពេលរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចបិទខ្ទប់ភូមិសាស្ត្រនៅរាជធានីភ្នំពេញ និងក្រុងតាខ្មៅ ខេត្តកណ្តាល ព្រមទាំងបិទផ្សារលក់ដូររបស់រដ្ឋនិងផ្សារមិនរៀបរយទាំងអស់។
ដោយឡែក នៅមុននិងក្នុងស្ថានភាពបិទខ្ទប់រាជធានីភ្នំពេញនិងតំបន់ផ្សេងទៀត ខាងសមាគមវារីវប្បករនៅកម្ពុជា ក៏បានត្អូញត្អែរពីបញ្ហាតម្លៃត្រីចិញ្ចឹមក្នុងស្រុកមានតម្លៃថោកពេក និងត្រូវបានកកស្ទះក្នុងស្រះមិនអាចចាប់យកទៅលក់បាន ដោយសារបញ្ហាទីផ្សារនេះ ស្របពេលមានការនាំចូលត្រីពីក្រៅប្រទេសច្រើន។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់សមាគមវារីវប្បករនៅកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី២ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១ បញ្ជាក់ថា គិតត្រឹមថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ត្រីជាច្រើនប្រភេទរបស់កសិករ ៣១៥កន្លែង នៅទូទាំងប្រទេស ដែលមានបរិមាណជាង៥ ០០០តោន (៥៥២៧តោន) ត្រូវកកស្ទះក្នុងស្រះនៅឡើយ។ រីឯត្រីដែលនឹងត្រូវចាប់លក់បាននៅក្នុងខែឧសភានេះ ខាងសមាគមបញ្ជាក់ថា មានជាង៣០០កន្លែងទៀត ក្នុងបរិមាណជិត៥ ០០០តោនផងដែរ។
ក្រៅពីបញ្ហាជាឧទាហរណ៍ទាំងនេះ កសិករខ្មែរកន្លងមកក៏ធ្លាប់ជួបបញ្ហាប្រឈមជាច្រើនទៀតដែលតែងកើតឡើងស្ទើរជារៀងរាល់ឆ្នាំ។
សំណួរត្រង់ថា តើកម្ពុជាគួរមានយុទ្ធសាស្ត្របែបណាដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាទីផ្សារជូនកសិករ?
ប្រធានសមាគមសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជា លោក ថេង សាវឿន មានប្រសាសន៍ថា មានកត្តាមួយចំនួនដែលធ្វើឱ្យបញ្ហាទីផ្សារកសិកម្មនៅកម្ពុជានៅតែចោទឡើងនោះ ដោយសារកង្វះកិច្ចពិភាក្សារវាងអ្នកដាំដុះ ជាមួយក្រុមអ្នកទំនាក់ទំនងធ្វើពាណិជ្ជកម្ម ឬ រដ្ឋាភិបាលនិងក្រុមអ្នកបញ្ជាទិញ។
ក្រៅពីនេះ លោកមើលឃើញថា កង្វះប្រព័ន្ធបច្ចេកទេស ទាំងការផលិតឬដាំដុះ ថែទាំ និងវេចខ្ចប់របស់កសិករខ្មែរនៅមានកម្រិត។ ចំណែក ប្រព័ន្ធធារាស្ត្រឬការផ្គត់ផ្គង់ទឹក និងដើមទុន ព្រមទាំងការស្វែងរកទីផ្សារនៅក្រៅប្រទេស និងការជួយរបស់រដ្ឋាភិបាល នៅមានកម្រិតនៅឡើយ។
លោកបន្តថា ការផលិតរបស់កសិករកន្លងមក ទាំងបច្ចេកទេស ទឹក ដើមទុន និងព័ត៌មានទីផ្សារជាដើមនោះ គឺពលរដ្ឋជាអ្នកស្វែងរកដោយខ្លួនឯង។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលរូបនេះយល់ឃើញថា មានតែការរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រមួយជាក់លាក់ និងមានកិច្ចសហការល្អជាមួយគ្នារវាងរាស្ត្រនិងរដ្ឋ ព្រមទាំងវិស័យឯកជនទេ ទើបអាចដោះស្រាយបញ្ហានេះបាន។
លោក ថេង សាវឿន បន្ថែមថា៖ «ការរៀបចំឱ្យមានយុទ្ធសាស្ត្រការជជែកគ្នារវាងកសិករ អាជ្ញាធរ និងអ្នកទិញ អាហ្នឹងជារឿងសំខាន់។ ទីពីរ ទាក់ទងការវិនិយោគទៅលើវិស័យហ្នឹង ទាក់ទងធនធានមនុស្ស ធនធានថវិកា និងការគាំទ្រហ្នឹង នៅមានកម្រិត។ នេះជាការមើលឃើញ អ៊ីចឹងបើសិនជាយើងបាត់បង់នូវយុទ្ធសាស្ត្រក្នុងការរៀបចំ លក់ ឬរៀបចំប្រមូលនូវទិន្នផលនិងលើកកម្ពស់ទិន្នផលដែលមានស្រាប់ ហើយកែច្នៃទៅរបៀបម៉េចហ្នឹង យើងមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាទីផ្សារហ្នឹងបានទេ។ អ៊ីចឹងវានឹងបន្ត [បញ្ហាទីផ្សារ] ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំបែបហ្នឹងតែរហូត»។
នាយិកាមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សានិងអភិវឌ្ឍន៍កសិកម្មកម្ពុជា ហៅកាត់ថា សេដាក (CEDAC) អ្នកស្រី តុង ចាន់ធាង មានប្រសាសន៍ថា ផលិតផលកសិកម្មខ្មែរ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងប្រទេសវៀតណាម ក៏មិនថោកប៉ុន្មានដែរ ប៉ុន្តែបញ្ហាទីផ្សារសម្រាប់លក់ផលិតផលទាំងនោះឱ្យបានជាទៀងទាត់ គឺជារឿងពិបាក។
អ្នកស្រីថា រឿងពិបាកអាចដោយសារការផលិតរបស់កសិករខ្មែរមួយចំនួនមិនអាចផ្គត់ផ្គង់ផលិតផលជាទៀងទាត់ដល់ទីផ្សាររបស់គេ ដែលធ្វើឱ្យអ្នកបញ្ជាទិញពិបាកក្នុងការសហការជាមួយ។ បន្ថែមពីនេះ ការប្រែប្រួលនៃទីផ្សារអន្តរជាតិ និងការផលិតលើសតម្រូវការ ក៏ជាបញ្ហាប្រឈមសម្រាប់កសិករខ្មែរដែរ ខណៈការកែច្នៃវត្ថុធាតុដើមទៅជាផលិតផលសម្រេចនៅកម្ពុជា នៅមានភាពខ្វះខាតនៅឡើយ។
អ្នកជំនាញកសិកម្មដដែលផ្តល់យោបល់ថា ទាំងរាស្ត្រនិងរដ្ឋគប្បីមានកិច្ចសហការល្អជាមួយគ្នា ហើយត្រូវមានគោលនយោបាយរយៈពេលវែង ម៉្យាងគប្បីសិក្សារៀនសូត្រពីបណ្តាប្រទេសជិតខាងដែលជោគជ័យលើវិស័យកសិកម្មនេះ។
អ្នកស្រី តុង ចាន់ធាង មានប្រសាសន៍ថា៖ «ផែនការយុទ្ធសាស្ត្ររយៈពេលវែង ចាំបាច់ត្រូវមានទាំងការចូលរួមសហការគ្នា ជាពិសេសរដ្ឋាភិបាលក្នុងការរៀបចំគោលនយោបាយផែនការយុទ្ធសាស្ត្រហ្នឹង។ ជាទូទៅយើងឃើញថា ការធ្វើផែនការផលិតនិងផែនការក្នុងការប្រើប្រាស់ដីសម្រាប់កសិករ ថាតំបន់ខ្លះត្រូវដាំដំណាំប្រភេទអី! ដាំប៉ុណ្ណាអីប៉ុណ្ណា! យើងនៅខ្វះអាហ្នឹងច្រើន។ ជាទូទៅ កសិករនៅកម្ពុជាយើង ដាំច្រើនតែឃើញគេ ឃើញគេដាំអាហ្នឹងបានអីបាន ក៏ដាំតាម។ ដល់អ៊ីចឹងអត់មានផែនការច្បាស់លាស់ ហើយណាមួយខាងរដ្ឋាភិបាលយើងក៏អត់ទាន់មានផែនការរៀបចំការដាំដុះហ្នឹងបានច្បាស់លាស់ទៅដែរ»។
អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត សេង សារី លើកឡើងដោយប្រៀបធៀបទៅនឹងទីផ្សារកសិកម្មនៅប្រទេសថៃ ដោយថា ប្រទេសនេះបានបែងចែកទីផ្សាររបស់គេជា៣ រួមមាន ទីផ្សារកសិករខ្លួនឯង ដែលដើរតួជាអ្នកផលិតផងនិងអ្នកប្រើប្រាស់ផង។ ទីពីរ លោកថា ជាទីផ្សារកម្រិតសហគមន៍ឬក្នុងស្រុក ដែលជាការផលិតសម្រាប់ប្រើប្រាស់ឬបរិភោគក្នុងប្រទេស និងទី៣ ជាផលិតផលសម្រាប់បម្រើការនាំចេញទៅក្រៅប្រទេស។
ទីផ្សារទាំង៣កម្រិតនេះ លោកថា រដ្ឋាភិបាលថៃជាអ្នកបង្កើតយន្តការសម្របសម្រួលមួយ ដើម្បីធានាថាផលិតផលកសិកម្មទាំងនោះបានចូលទៅកាន់ទីផ្សារទាន់ពេលវេលានិងមានប្រសិទ្ធភាព។
សម្រាប់កម្ពុជា លោកសង្កេតឃើញថា ទីផ្សារផលិតផលកសិកម្មមិនមែនជាបញ្ហាទេ ត្បិតការនាំចូលផលិតផលកសិកម្មមកកម្ពុជា ដោយគ្រាន់តែបន្លែមួយមានទំហំទឹកប្រាក់ប្រមាណ៥០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែបញ្ហាត្រង់ឈ្មួញកណ្តាល ដែលមានអ្នកនយោបាយនៅពីក្រោយខ្នង បានធ្វើឱ្យផលិតផលកសិកម្មខ្មែរខ្លួនឯងមិនអាចចូលទៅកាន់ទីផ្សារក្នុងស្រុកបាន។
លោកបន្ថែមថា៖ «អ៊ីចឹងបញ្ហានៅក្នុងនេះ បើយើងកំណត់ប្រភពបញ្ហាមិនច្បាស់ទេ ហើយយើងចោទទៅលើបញ្ហាទីផ្សារនោះ ខ្ញុំថា វាមិនមែនជាបញ្ហាទីផ្សារទេ។ បញ្ហាទាក់ទងទៅនឹងការគ្រប់គ្រង បញ្ហាទាក់ទងរឿងថាតើឥទ្ធិពលឈ្មួញកណ្តាលដែលមានអ្នកនយោបាយនៅពីក្រោយខ្នង នៅពីក្រោយផលប្រយោជន៍៥០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំនេះ ថាតើគេបើកច្រកសម្រាប់ផលិតផលកសិកម្មខ្មែរប៉ុណ្ណា! ហើយចំណុចមួយទៀតដែលខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍ដែរ ទាក់ទងទៅនឹងសមត្ថភាពរបស់ពលរដ្ឋនៅក្នុងការឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការទីផ្សារដែរ»។
លោកបណ្ឌិត សេង សារី មើលឃើញថា មានចំណុចមួយចំនួនដែលធ្វើឱ្យបញ្ហាប្រឈមរបស់កសិករខ្មែរត្រូវបានដោះស្រាយ ក្នុងនោះ ក្រសួងកសិកម្ម ត្រូវរៀបចំជាប្រព័ន្ធក្នុងការផលិត ហើយចាត់ទុកប្រព័ន្ធកសិកម្មកម្ពុជាជារោងចក្រជំនាញផលិតនូវផលិតផលកសិកម្មតែម្តង ស្របតាមយន្តការមួយចំនួនដូចជា យន្តការផលិតនូវរាល់ផលិតផលកសិកម្មដែលមានស្តង់ដារ ការផលិតនូវផលិតផលដែលសម្បូរបែប និងផលិតសម្រាប់លក់ ព្រមទាំងមានបរិមាណគ្រប់គ្រាន់ដែលអាចឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការទីផ្សារ។
បណ្ឌិតរូបនេះបន្ថែមថា ការកាត់បន្ថយឥទ្ធិពលឈ្មួញកណ្តាល និងការត្រួតពិនិត្យគុណភាពទំនិញក្នុងការនាំចូលមកកម្ពុជាឱ្យបានត្រឹមត្រូវ ក៏ជាផ្នែកមួយជួយដល់កសិករខ្មែរដែរ។
លោកបន្តថា៖ «ផ្នែកខាងទីផ្សារក៏ដូចគ្នាដែរ រដ្ឋត្រូវធានាធ្វើម៉េចបន្ថយឥទ្ធិពលឈ្មួញកណ្តាលឱ្យបាន ជាពិសេសឈ្មួញកណ្តាលដែលមានខ្សែ មានខ្នង ជាអ្នកនយោបាយ មន្ត្រីរាជការដែលនៅពីក្រោយខ្នងហ្នឹង។ បន្ថយឥទ្ធិពលគាត់ ហើយធានាធ្វើម៉េចថាផលិតផលណាដែលគួរអនុញ្ញាតឱ្យនាំចូល ហើយផលិតផលណាដែលមិនគួរអនុញ្ញាតនាំចូល ហើយកុំយកលេសរឿងទីផ្សារសេរី។ កាលណាយើងនិយាយបែបនេះ [ទីផ្សារសេរី] គ្រាន់តែជាលេសដើម្បីឆ្លើយតបទេ។ ទីផ្សារសេរី គេមានប្រព័ន្ធរបស់គេ»។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាមាត្រា៦១, ៦២ និង៦៣ បានចែងថា រដ្ឋត្រូវជំរុញការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់វិស័យ ជាពិសេសវិស័យកសិកម្ម សិប្បកម្ម ឧស្សាហកម្ម ចាប់ពីតំបន់ដាច់ស្រយាល ដោយយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើនយោបាយទឹក ភ្លើង ផ្លូវ និង មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន បច្ចេកទេសទំនើប និងប្រព័ន្ធឥណទាន។
លើសពីនេះ រដ្ឋត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ជួយដោះស្រាយមធ្យោបាយផលិត ការពារថ្លៃផលិតផលជូនកសិករ និងជួយរកទីផ្សារលក់ផលិតផល ដើម្បីជួយឱ្យជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋមានកម្រិតសមរម្យ។
លោកបណ្ឌិត សេង សារី មើលឃើញថា ប្រសិនបើបញ្ហាប្រឈមរបស់កសិករខ្មែរមិនត្រូវបានដោះស្រាយទេនោះ នឹងបណ្តាលឱ្យបាត់បង់នូវទម្រង់កសិកម្មក្នុងស្រុក បាត់បង់នូវទម្រង់វប្បធម៌ក្នុងការរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋ ហើយបន្ថែមពីនេះ ពលរដ្ឋខ្មែរនឹងងាកទៅរកមុខរបរផ្សេងក្រៅពីកសិកម្ម ហើយការចំណាកស្រុកនឹងកើតមានឡើងបន្ថែមទៀតផងដែរ៕
