សហភាពអឺរ៉ុប និងបណ្តាប្រទេសប្រកាន់ប្រជាធិបតេយ្យមួយចំនួន ទទូចជាថ្មីម្តងទៀតឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាផ្តើមដំណើរការផ្សះផ្សាជាតិឡើងវិញ តាមរយៈការសន្ទនាស្មោះត្រង់ដោយមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគី។
ការអំពាវនាវរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិបែបនេះធ្វើឡើងក្រោយតុលាការកម្ពុជាកាត់ទោសមេដឹកនាំអតីតបក្សប្រឆាំង៩នាក់ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារពី២០ទៅ២៥ឆ្នាំ និងដកហូតសិទ្ធិបោះឆ្នោតនិងឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោត ក្រោមបទចោទ«ប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា»។ អតីតមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ទាំង៩រូបនោះដែលត្រូវតុលាការកាត់ទោសកាលពីថ្ងៃចន្ទ មានដូចជា លោក សម រង្ស៊ី, លោកស្រី មូរ សុខហួរ, លោក អេង ឆៃអ៊ាង, លោកស្រី ជូឡុង សូមួរ៉ា, លោក ម៉ែន សុថាវរិន្ទ្រ, លោក អ៊ូ ច័ន្ទឫទ្ធិ, លោក ហូរ វ៉ាន់, លោក ឡុង រី និងលោក នុត រំដួល។
អ្នកនាំពាក្យសហភាពអឺរ៉ុប កត់សម្គាល់ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍កាលពីម្សិលមិញថា ជនជាប់ចោទទាំង៩រូបដែលជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់អតីតបក្សប្រឆាំងនោះ មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យត្រឡប់មកកម្ពុជាដើម្បីការពារក្តីនៅចំពោះមុខតុលាការទេ។ ករណីនេះ អ្នកនាំពាក្យសហភាពអឺរ៉ុប យល់ថា ហាក់ដូចជាការរំលោភសិទ្ធិរបស់ពួកគេដែលត្រូវទទួលបានការកាត់ក្តីដែលយុត្តិធម៌ត្រឹមត្រូវ ដូចមានចែងយ៉ាងច្បាស់ក្នុងច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។
សហភាពអឺរ៉ុប លើកឡើងក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដដែលថា ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាទាំងអស់គួរទទួលបាននូវការធានាថា ពួកគេមានសិទ្ធិទទួលបានការកាត់ក្តីដ៏ត្រឹមត្រូវ ស្របទៅតាមអនុសញ្ញាស្តីពីសិទិ្ធពលរដ្ឋនិងសិទ្ធិនយោបាយដែលចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់កម្ពុជា។
បញ្ហានេះ សហភាពអឺរ៉ុបគូសបញ្ជាក់ថា អាជ្ញាធរកម្ពុជាត្រូវគោរពនីតិរដ្ឋនិងការជំនុំជម្រះដ៏ត្រឹមត្រូវ និងធានាថា សិទ្ធិចូលរួមនយោបាយ និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋានគ្រឹះ ត្រូវបានគោរពយ៉ាងពេញលេញ រាប់បញ្ចូលទាំងសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ការបង្កើតអង្គការសមាគម និងការប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី។
អ្នកនាំពាក្យគូសបញ្ជាក់ថា៖ «សហភាពអឺរ៉ុបសូមអំពាវនាវជាថ្មីម្តងទៀតដល់អាជ្ញាធរកម្ពុជាក្នុងការចាប់ផ្តើមនូវដំណើរការផ្សះផ្សាជាតិ តាមរយៈកិច្ចពិភាក្សាប្រកបដោយភាពស្មោះត្រង់និងប្រកបដោយបរិយាប័ន្ន»។
ប្រធានក្រុមអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក ផៃ ស៊ីផាន បានច្រានចោលការលើកឡើនេះ ដោយលោកចាត់ទុកក្រុមមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងដែលត្រូវបានកាត់ទោសទាំងនោះថា ជាអ្នកញុះញង់បង្កឱ្យប្រទេសជាតិមានចលាចល។
លោកថា៖ «កម្ពុជាមិនអនុញ្ញាតឱ្យក្រុមឧទ្ទាមឬក្រុមដែលរៀបចំធ្វើរដ្ឋប្រហារ ដើម្បីធ្វើឱ្យកម្ពុជាក្លាយជាប្រទេសច្របូកច្របល់ ចលាចល ដូចកាលពីពេលមុននោះទេ។ អាហ្នឹងកម្ពុជាត្រូវតែទទួលខុសត្រូវ»។
ដូចគ្នានេះដែរ អាល្លឺម៉ង់ តាមរយៈស្ថានទូតរបស់ខ្លួនប្រចាំកម្ពុជា បាននិយាយលើបណ្ដាញសង្គម Twitter កាលពីម្សិលមិញថា ពួកគេព្រួយបារម្ភអំពីការប្រកាសសាលក្រមកំបាំងមុខទៅលើមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់អតីតបក្សប្រឆាំងនៅកម្ពុជាទាំង៩រូបនោះ។
ស្ថានទូតអាល្លឺម៉ង់ប្រចាំកម្ពុជា សរសេរថា៖ «សិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌ គឺជាសិទ្ធិសេរីភាពមូលដ្ឋានដែលត្រូវបានធានាក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា»។
ស្ថានទូតនេះបានអំពាវនាវឱ្យអាជ្ញាធរកម្ពុជាគោរពនីតិរដ្ឋ និងធានាថាសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន ត្រូវបានគោរព។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌កម្ពុជា លោក ជិន ម៉ាលីន បានច្រានចោលចំពោះការលើកឡើងបែបនេះ ដោយលោកនិយាយថា ផែនការប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារត្រូវផ្តន្ទាទោសក្រោមបទល្មើស «ឧបឃាត»ជាគោលការណ៍ច្បាប់ ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ដែលអ្នកពាក់ព័ន្ធត្រូវចូលរួមនីតិវិធីរបស់តុលាការ មិនមែនទាមទារដាក់សម្ពាធតុលាការដែលជាស្ថាប័នឯករាជ្យនោះទេ។
លោកថា៖ «ចំពោះខ្ញុំ ការរិះគន់របស់សហគមន៍អឺរ៉ុបនិងបរទេសមួយចំនួនហ្នឹង គឺមានភាពអយុត្តិធម៌សម្រាប់កម្ពុជា ហើយមានស្តង់ដារពីរ ព្រោះការលើកឡើងរបស់គាត់មិនបានផ្អែកលើទិដ្ឋភាពច្បាប់ដែលមានជាធរមាននៅកម្ពុជាទេ គឺលើកឡើងដើម្បីការពារក្រុមជនល្មើស ហើយសម្រាប់កម្ពុជា ការសម្រេចរបស់តុលាការជាការប្រព្រឹត្តទៅតាមនីតិវិធីនិងបញ្ញត្តិច្បាប់»។
កន្លងមក សហភាពអឺរ៉ុប ក៏ធ្លាប់បានអំពាវនាវឱ្យទម្លាក់បទចោទលើលោក កឹម សុខា និងទាមទារឱ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានដំណើរការឡើងវិញ ក្រោយពីមានការរំលាយចោលអំឡុងឆ្នាំ២០១៧ ដែលការអំពាវនាវនោះត្រូវបានសហភាពអឺរ៉ុបបញ្ជាក់ថា ដើម្បីស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។ ក្រោយមក សហភាពអឺរ៉ុបក៏បានសម្រេចកាត់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ចំនួន២០ភាគរយពីកម្ពុជា ក្រោយគ្មានការឆ្លើយតបជាវិជ្ជមានពីបក្សកាន់អំណាចកម្ពុជា។
ជាប្រតិកម្មបន្ថែម ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា លោក Patrick Murphy បានលើកឡើងលើទំព័រ Twitter ផ្លូវការរបស់លោក កាលពីថ្ងៃចន្ទថា លោកមានការព្រួយបារម្ភអំពីការកាត់ទោសក្រុមមេដឹកនាំអតីតគណបក្សប្រឆាំងនៅកម្ពុជា ដែលធ្វើឡើងក្រោមដំណើរការនីតិវិធីខ្វះភាពត្រឹមត្រូវ។
លោកបានបន្តថា៖ «យើងជំរុញឱ្យអាជ្ញាធរបើកចំហនយោបាយឡើងវិញ ហើយស្តាប់យោបល់ដោយមានការចូលរួមពីភាគីទាំងអស់»។
ស្ថានទូតអង់គ្លេសប្រចាំកម្ពុជា សរសេរនៅក្នុងបណ្តាញសង្គម Twitter ដែរថា ខ្លួនមានការព្រួយបារម្ភដូចគ្នា ជុំវិញសាលក្រមនិងការកាត់ទោសដាក់ពន្ធនាគារដ៏យូរទៅលើមេដឹកនាំនិងសមាជិកអតីតគណបក្សប្រឆាំងនៅកម្ពុជា ដែលត្រូវបានធ្វើឡើងដោយកំបាំងមុខ។
ទូតអង់គ្លេសលើកឡើងថា៖ «សិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌ គឺជាសេរីភាពមូលដ្ឋានដែលត្រូវបានធានានៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។ យើងជំរុញឱ្យអាជ្ញាធរគោរពច្បាប់ និងធានានូវសេរីភាពមូលដ្ឋាន»។
ដោយឡែក តំណាងកម្ពុជាប្រចាំនៅក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ លោក អាន សុខឃឿន បាននិយាយក្នុងលិខិតមួយច្បាប់កាលពីម្សិលមិញថា ការជំនុំជម្រះដែលមានជនជាប់ចោទច្រើន ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងផែនការផ្តួលរំលំនៅថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ ជាការអនុវត្តច្បាប់ ដើម្បីធានាសន្តិសុខជាតិ តបតាមមាត្រា ៤៥១ និង ៤៥៩ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌរបស់កម្ពុជា។
លោកគូសបញ្ជាក់ថា បើមានការចាត់ទុកការអនុវត្តច្បាប់របស់កម្ពុជា ថាជាការរឹតត្បិតសេរីភាព នោះគឺជាការបន្ទាបតម្លៃនៃគោលការណ៍នីតិរដ្ឋ និងការអនុវត្តដោយស្មើភាពគ្នាចំពោះពលរដ្ឋទាំងអស់។
នាយករងអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត និយាយថា កម្ពុជា ជាសមាជិករបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងជាប្រទេសអនុវត្តគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។
លោកបន្តថា ប្រតិកម្មព្រមៗគ្នារបស់សហគមន៍អន្តរជាតិនេះ វាជាសញ្ញាប្រាប់ថា កម្ពុជាអាចនឹងរងវិធានការបន្ថែមទៀត បើមិនវិលទៅស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ ខណៈកម្ពុជាបាត់ការអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០ភាគរយពីសហភាពអឺរ៉ុប និងប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ GSP របស់សហរដ្ឋអាមេរិកមិនទាន់ត្រូវបានបន្ត ជាដើម។
លោកបន្តថា៖ «ជាពិសេស យើងឃើញមានមន្ត្រីមួយចំនួនក៏ស្ថិតនៅក្នុងបញ្ជីខ្មៅដែលគេដាក់ទណ្ឌកម្មក្នុងការបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិអីទាំងអស់ អាហ្នឹងជាយន្តការអន្តរជាតិក្នុងការជំរុញកំណែទម្រង់ឱ្យមានការកែលម្អប្រជាធិបតេយ្យនិងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស»។
អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម លោកបណ្ឌិត សេង សារី និយាយថា បក្សកាន់អំណាចទំនងជាមិនទទួលយកអនុសាសន៍បែបការទូតនេះទេ បើយោងទៅលើការអង្កេតជាង៣ឆ្នាំមកនេះ។
លោកថា៖ «មកដល់ពេលនេះ រដ្ឋាភិបាលហាក់ដូចជាមិនអើពើជាមួយនឹងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ និងការអំពាវនាវអីផ្សេងៗ រួមទាំងគំនាបសង្កត់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចហ្នឹងមកលើរដ្ឋាភិបាលដែរ»។
តែយ៉ាងណា លោកផ្តល់ជាយោបល់ថា ស្ថានការណ៍នយោបាយនៅកម្ពុជាអាចល្អប្រសើរឡើងវិញ វាលុះណាប្រទេសជាហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស សហការគ្នាពិនិត្យមើលពីមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាឡើងវិញ៕
