ក្រុមសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការពាក់ព័ន្ធនឹងផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស ទទូចឱ្យមានការដោះលែងសកម្មជនបរិស្ថាន៣រូបដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនដោយសារការទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលការពារ «បឹងតាមោក» ឬ «បឹងកប់ស្រូវ» ក្រោយរដ្ឋាភិបាលនិរាករលើលិខិតស្នើសុំកាត់ដីបឹងមួយនេះជាបន្តបន្ទាប់។
កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ តុលាការសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ បានសម្រេចឃុំខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថានបីរូប រួមមាន កញ្ញា ឡុង គន្ធា កញ្ញា ភួន កែវរស្មី និងលោក ថុន រដ្ឋា ក្រោមការចោទពីបទ «ញុះញង់បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម» បន្ទាប់ពីពួកគេបានប្រកាសធ្វើយុទ្ធនាការដើរថ្មើរជើងពីវត្តភ្នំ ទៅកាន់ផ្ទះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដើម្បីដាក់ញត្តិសុំឱ្យបញ្ឈប់ការលុបបឹងតាមោក។
រដ្ឋាភិបាលកាលពីថ្ងៃពុធ បានចេញអនុក្រឹត្យសម្រេចដកហូតផ្ទៃបឹងតាមោក ចំនួន២០ហិកតា នៅសង្កាត់គោករការ ខណ្ឌព្រែកព្នៅ រាជធានីភ្នំពេញ ពីបុគ្គលពីររូបឈ្មោះ លន់ ហាក់ និង ឈុន ចាន់ធី ត្រឡប់មកទុកជាសម្បត្តិរដ្ឋវិញ។
កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមករា ឆ្នាំ២០២១ រដ្ឋាភិបាលក៏បានសម្រេចនិរាករលិខិតស្នើសុំកាត់ផ្ទៃបឹងតាមោកប្រមាណ៣០ហិកតា ដែលគ្រោងសាងសង់អគាររដ្ឋមួយចំនួន និងសម្រេចដោះដូរទីតាំងក្រសួងនិងស្ថាប័នមួយចំនួនផងដែរ។
នាយិកាប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោកស្រី ចក់ សុភាព មានប្រសាសន៍កាលពីថ្ងៃពុធម្សិលមិញថា លោកស្រីសាទរចំពោះចំណាត់ការរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលបានចាត់វិធានការណ៍និរាករគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍មួយចំនួននៅបឹងតាមោកនេះ។
លោកស្រីបានលើកឡើងថា៖ «ចំណាត់ការនេះជាចំណាត់ការដែលត្រឹមត្រូវ និងជារឿងដែលរដ្ឋាភិបាលគួរតែធ្វើតាំងពីដំបូង។ ក៏ប៉ុន្តែការនិរាករមានចំនួនតិចតួចណាស់ បើប្រៀបធៀបនឹងចំនួនដែលរដ្ឋាភិបាលបានចេញមកជាបន្តបន្ទាប់កន្លងមកនេះ នៃការកាត់ផ្ទៃដីបឹងតាមោកជូនដល់ស្ថាប័នរដ្ឋឬស្ថាប័នឯកជន គឺជាង៨រយហិកតាឯណោះ»។
ស្របពេលគ្នានេះដែរ លោកស្រី ចក់ សុភាព ក៏បានបង្ហាញក្ដីបារម្ភចំពោះការបន្តឃុំខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថាន៣រូប និងថាការចាប់ខ្លួននេះជារឿងដែលមិនត្រឹមត្រូវ។ ករណីនេះ លោកស្រីបានស្នើយ៉ាងទទូចដល់រដ្ឋាភិបាលគួរពិចារណាក្នុងការលើកលែងការចោទប្រកាន់លើពួកគេ និងគួរមានការលើកទឹកចិត្តដល់អ្នកដែលសកម្មក្នុងកិច្ចការពារបរិស្ថាន។
លោកស្រីថា៖ «ពួកគាត់ [សកម្មជនបរិស្ថាន] មិនបានធ្វើអ្វីខុសក្រៅអំពីការបង្ហាញការចាប់អារម្មណ៍ ការខ្វាយខ្វល់អំពីការប៉ះពាល់បរិស្ថាន។ ហើយចំពោះការចូលរួមនេះទៀតសោត ត្រូវបានធានាដោយច្បាប់ជាតិនិងច្បាប់អន្តរជាតិ ដែលលើកទឹកចិត្តឱ្យពលរដ្ឋចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងជីវភាពសង្គម សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ ហើយនិងសូម្បីច្បាប់បរិស្ថានក៏លើកទឹកចិត្តឱ្យប្រជាពលរដ្ឋការពារធនធានធម្មជាតិដែរ»។
ចំណែកលោក អំ សំអាត នាយករងអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បានលើកឡើងស្រដៀងគ្នាថា លោកសាទរចំពោះរដ្ឋាភិបាលដែលសម្រេចដកហូតផ្ទៃដីបឹងតាមោក មករក្សាទុកជាសម្បត្តិរដ្ឋវិញ។ ប៉ុន្តែលោកនៅតែមានក្តីបារម្ភថា ផ្ទៃបឹងនេះអាចមានការលុបបន្តទៀត ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនសិក្សាស្រាវជ្រាវឱ្យត្រឹមត្រូវអំពីផលប៉ះពាល់។
សម្រាប់ការចាប់ខ្លួននិងបន្តឃុំខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថានដែលបានទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលការពារផ្ទៃបឹងតាមោកនោះ លោកយល់ថា គឺជាការ «រំលោភសិទ្ធិសេរីភាព» រួមទាំងជាការគំរាមគំហែងលើពួកគេ។ លោកបន្តថា តុលាការគួរតែពិនិត្យឱ្យបានច្បាស់លាស់ និងពិចារណាទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់ ព្រមទាំងដោះលែងសកម្មជនទាំងនោះឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ។
លោកថា៖ «បញ្ហាការពារធនធានធម្មជាតិឬបរិស្ថានជាបញ្ហាសង្គម បញ្ហាយើងទាំងអស់គ្នា មិនមែនជារបស់បុគ្គលណាមួយនោះទេ ហើយបើមានក្រុមយុវជនមានការចូលរួម ហើយមានការឈឺឆ្អាល គួរតែមានការលើកទឹកចិត្តក្នុងការចូលរួមរបស់ពួកគេ មិនមែនធ្វើការគំរាមកំហែងឬចាប់ខ្លួនដោយច្បាប់»។
លោក អាឡិច ហ្គន់សាឡេស ដេវិតសុន (Alejandro Gonzalez Davidson) ស្ថាបនិកចលនាមាតាធម្មជាតិ បានលើកឡើងថា ការនិរាករគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍បឹងតាមោកនៃផ្ទៃដីមួយចំនួននេះ គ្រាន់តែជាឆាកល្ខោនដើម្បីបង្វែរការរិះគន់ជាច្រើនពីប្រជាពលរដ្ឋ បន្ទាប់ពីមានទឹកជំនន់លិចរាជធានីភ្នំពេញប៉ុណ្ណោះ។
ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ី ផាន មានប្រសាសន៍ថា បើទោះបីជាមានការនិរាករលើលិខិតស្នើសុំកាត់ផ្ទៃបឹង និងការដកហូតដីបឹងតាមោកមួយចំនួនមករក្សាទុកជាសម្បត្តិរដ្ឋវិញក៏ដោយ ប៉ុន្តែការឃុំខ្លួនអ្នកទាំង៣នោះនៅតែបន្ត ព្រោះតុលាការមានភស្តុតាងដែលមានមូលដ្ឋានគ្រឹះត្រឹមត្រូវ។
លោកថា៖ «បើសិនជាតុលាការចៅក្រមមើលឃើញថា អង្គហេតុហ្នឹងមិនពាក់ព័ន្ធនឹងច្បាប់ជាក់លាក់ទេ តុលាការគេនឹងដោះលែងហើយ។ ដូច្នេះ គ្រាន់តែជាការលើកឡើងមួយក្នុងមនោសញ្ចេតនា ក៏ប៉ុន្តែការឆ្លើយតបរបស់រដ្ឋាភិបាល គេមិនអាចធ្វើបានទេ ព្រោះជាអំណាចរបស់តុលាការឯករាជ្យ»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន មានប្រសាសន៍ថា ការចាប់យុវជនទាំង៣នាក់នេះ ដោយសារតែពួកគេបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ និងមិនមានពាក់ព័ន្ធនឹងបឹងតាមោកទេ។
លោកបានគូសបញ្ជាក់ថា៖ «ការចាប់ខ្លួនជាការពាក់ព័ន្ធនឹងបទបង្កភាពចលាចលក្នុងសង្គម ដែលច្បាប់ចាត់ថាជាបទល្មើស វាមិនពាក់ព័ន្ធនឹងបឹងតាមោកហ្នឹងទេ»៕
អត្ថបទដោយ៖ ពក ខឺយ
