នៅពេលនិយាយអំពីការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោកអ្នកអាចយល់ឃើញថា ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតនៅទីនោះអាចមានភាពប្រហាក់ប្រហែលគ្នានឹងប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតមួយនៅកម្ពុជាឬក៏ខុសគ្នាទាំងស្រុង។
ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីអាមេរិក ត្រូវបានកំណត់រៀបចំឡើងនៅថ្ងៃទី៣ ខែវិច្ឆិកា នៅរៀងរាល់៤ឆ្នាំម្ដង ឬនៅរៀងរាល់ចុងអាណត្តិដឹកនាំនៃប្រធានាធិបតីនីមួយៗ។
សម្រាប់កម្ពុជាដែលប្រកាន់យកប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតដោយប្រយោលនោះ ពលរដ្ឋតម្រូវឱ្យបោះឆ្នោតជ្រើសរើសគណបក្សនយោបាយ ហើយបន្ទាប់មក គណបក្សនយោបាយដែលទទួលបានសំឡេងគាំទ្រច្រើនលើសពី ៥០បូក១ នឹងជ្រើសរើសថ្នាក់ដឹកនាំសម្រាប់ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលឬដឹកនាំប្រទេសជាតិ។
ខុសពីកម្ពុជា នៅឯសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតត្រូវបានធ្វើឡើងដោយផ្ទាល់ ដែលមានន័យថា ពលរដ្ឋបោះឆ្នោតជ្រើសរើសបេក្ខជនដែលខ្លួនពេញចិត្តដោយផ្ទាល់ ហើយឆ្លងកាត់ជាច្រើនដំណាក់កាលផងដែរ។
មុននឹងឈានដល់ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតី គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ និងគណបក្សសាធារណរដ្ឋ ដែលជាបក្សនយោបាយធំតែ២គត់នៅអាមេរិក ត្រូវជ្រើសរើសបេក្ខជនប្រធានាធិបតីរបស់ខ្លួនពីក្នុងចំណោមបុគ្គលនយោបាយមានឥទ្ធិពលមួយចំនួន។
មុននឹងក្លាយខ្លួនជាបេក្ខជនប្រធានាធិបតី បេក្ខជនម្នាក់ត្រូវបំពេញតាមលក្ខខណ្ឌ៣ចំណុចសំខាន់ៗ រួមមាន បេក្ខជនត្រូវតែជាពលរដ្ឋអាមេរិកពីកំណើត មានអាយុយ៉ាងតិច៣៥ឆ្នាំ និងត្រូវតែជាពលរដ្ឋរស់នៅអចិន្ត្រៃយ៍នៅអាមេរិកយ៉ាងតិច១៤ឆ្នាំ។
សម្រាប់ដំណើរការជ្រើសរើសបេក្ខជននៅក្នុងគណបក្សសម្រាប់ឈានទៅប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតសកលនោះ បុគ្គលម្នាក់ដែលចង់ឈរឈ្មោះ អាចធ្វើយុទ្ធនាការទូទាំងប្រទេស ដើម្បីស្វែងរកការបោះឆ្នោតគាំទ្រដោយផ្ទាល់ពីសមាជិកបក្សរបស់ខ្លួន ដែលវិធីនេះគេហៅថា ការជ្រើសរើសដំបូង (primary vote)។
នៅក្នុងដំណើរការមួយទៀតដែលគេហៅថា caucuses នោះ សមាជិកបក្សនយោបាយមួយ អាចជួបប្រជុំគ្នា ពិភាក្សា និងបោះឆ្នោតជ្រើសរើសនរណាម្នាក់ដែលពួកគេគិតថា ជាជម្រើសល្អបំផុតសម្រាប់យកទៅប្រកួតប្រជែង។
បន្ទាប់ពីជ្រើសរើសបឋមនេះហើយ គណបក្សនយោបាយនីមួយៗរៀបចំសន្និបាតថ្នាក់ជាតិរបស់ខ្លួន ដើម្បីជ្រើសរើសបេក្ខជនប្រធានាធិបតី ហើយបេក្ខជនប្រធានាធិបតីក៏អាចជ្រើសរើសបេក្ខជនជាអនុប្រធានាធិបតីរបស់ខ្លួនផងដែរ។
បន្ទាប់មកទៀត បេក្ខជនប្រធានាធិបតីបក្សនីមួយៗចាប់ផ្ដើមធ្វើយុទ្ធនាការទូទាំងប្រទេស ដើម្បីស្វែងរកការគាំទ្រអំឡុងការបោះឆ្នោតសកលដែលត្រូវបានកំណត់រៀបចំធ្វើឡើងនៅរៀងរាល់ថ្ងៃទី៣ ខែវិច្ឆិកា។
នៅថ្ងៃបោះឆ្នោត ពលរដ្ឋអាមេរិកចេញទៅសម្ដែងសិទ្ធិរបស់ខ្លួននៅក្នុងការជ្រើសរើសមេដឹកនាំតាមរយៈការគូសសន្លឹកឆ្នោត ហើយដាក់ចូលក្នុងហិបឆ្នោត។
ទោះជាយ៉ាងណា នេះមិនមែនមានន័យថា ពលរដ្ឋអាមេរិកបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីដោយផ្ទាល់ទេ ប៉ុន្តែពួកគេបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមមនុស្សឱ្យធ្វើជាតំណាង នៅក្រោមប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតមួយទៀតហៅថា ការបោះឆ្នោតដោយប្រតិភូ ឬ Electoral Vote។
ប្រតិភូតំណាងដែលទទួលបានសំឡេងបោះឆ្នោតគាំទ្រពីពលរដ្ឋអាមេរិកនោះ នឹងក្លាយទៅជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភា និងជាសមាជិករដ្ឋសភាតំណាងឱ្យរដ្ឋនីមួយៗអាស្រ័យទៅតាមចំនួនអាសនៈដែលត្រូវបានបែងចែករួចហើយ។
នៅអាមេរិក ប្រតិភូជាតំណាងដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោតសកលនោះ មានចំនួនសរុបដល់ទៅ៥៣៨រូប ហើយប្រតិភូមួយរូបមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតមួយសន្លឹកសម្រាប់ជ្រើសរើសបេក្ខជនប្រធានាធិបតីនៃបក្សនយោបាយមួយឱ្យកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីរបស់អាមេរិក។
បេក្ខជនប្រធានាធិបតីណាដែលទទួលបានសន្លឹកឆ្នោតគាំទ្រយ៉ាងតិច២៧០សំឡេងឬច្រើនជាងនេះ នឹងត្រូវប្រកាសថា ជាអ្នកឈ្នះការបោះឆ្នោត ហើយឈានទៅកាន់តំណែងប្រធានាធិបតីអាមេរិកជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី២០ ខែមករានៅឆ្នាំបន្ទាប់។
តាមរយៈប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតដោយតំណាងនេះ បេក្ខជនប្រធានាធិបតីម្នាក់អាចទទួលបានសំឡេងគាំទ្រច្រើនពីពលរដ្ឋ ប៉ុន្តែបើមិនទទួលបានសំឡេងគាំទ្រគ្រប់គ្រាន់ពីប្រតិភូជាតំណាងនោះ មានន័យថា បេក្ខជនរូបនេះមិនឈ្នះការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីទេ។
ជាឧទាហរណ៍ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតសកលឆ្នាំ២០១៦កន្លងមក បេក្ខនារីប្រធានាធិបតី អ្នកស្រី ហ៊ីលឡារី គ្លីនតុន ទទួលបានសន្លឹកឆ្នោតគាំទ្រពីពលរដ្ឋអាមេរិកដល់ទៅជិត៦៦លានសំឡេង ខណៈលោក ត្រាំ ទទួលបានត្រឹមតែជិត៦៣លានសំឡេងប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែអ្នកស្រី គ្លីនតុន ទទួលបានសន្លឹកឆ្នោតគាំទ្របោះដោយប្រតិភូតំណាងត្រឹមតែ២២៧សំឡេងប៉ុណ្ណោះ ហើយលោក ត្រាំ វិញទទួលបានការគាំទ្រពីប្រតិភូជាតំណាងដល់ទៅ៣០៤សំឡេង។
លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតដោយប្រតិភូជាតំណាងនាពេលនោះ នាំឱ្យអ្នកស្រី គ្លីនតុន ចាញ់ការបោះឆ្នោត ហើយឱកាសនៃការកាន់តំណែងប្រធានាធិបតីដឹកនាំសហរដ្ឋអាមេរិក បានធ្លាក់ទៅលោក ត្រាំ ទៅវិញ៕
