កម្ពុជាច្រានចោលការដែលក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ សុំឱ្យបំភ្លឺបន្ថែមជុំវិញវិធានការចាប់ឃុំខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន សមាជិកឃ្លាំមើលកម្ពុជា និងមនុស្សមួយចំនួនទៀត ពាក់ព័ន្ធបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស តបតាមគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ។
អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rohna Smith) មានប្រសាសន៍លើហ្វេសប៊ុករបស់គាត់កាលពីថ្ងៃសៅរ៍សប្ដាហ៍មុនថា ក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ បានផ្ញើលិខិតជូនរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសកម្ពុជា ស្នើសុំព័ត៌មានបន្ថែម ដើម្បីចង់ដឹងថា ការចាប់ឃុំខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន និងមនុស្សមួយចំនួនទៀត ស្របតាមនិយាមនិងបទដ្ឋានសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ទាក់ទងនឹងសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិនិងសិទ្ធិចូលរួមក្នុងកិច្ចការសាធារណៈ។
ក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សទាំងនោះ មានអ្នករាយការណ៍ពិសេសស្តីពីការលើកកម្ពស់និងការការពារសិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ក្រុមការងារស្តីពីការឃុំខ្លួនដោយបំពាន អ្នករាយការណ៍ពិសេសស្តីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា អ្នករាយការណ៍ពិសេសស្តីពីសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការជួបជុំដោយសន្តិវិធីនិងបង្កើតសមាគម។
អ្នកស្រី ស្មីត បន្តថា៖ «ក្រុមអ្នកជំនាញក៏បានស្នើសុំនូវព័ត៌មានបន្ថែមអំពីភាពត្រូវគ្នានៃការចាប់ខ្លួនជាមួយនឹងសិទ្ធិសេរីភាពនិងសន្តិសុខបុគ្គល រាប់ទាំងការទទួលបានការជូនដំណឹងនៅពេលចាប់ខ្លួន អំពីមូលហេតុនៃការចាប់ខ្លួនគាត់ផងដែរ»។
អ្នកស្រី ស្មីត ក៏បានលើកឡើងផងដែរអំពីការបំបែកការជួបជុំដោយសន្តិវិធីរបស់ក្រុមយុវជនកាលពីថ្ងៃទី៣និងថ្ងៃទី៥ ខែសីហាកន្លងមក ដោយចោទសួរថា តើវិធានការបែបនេះរបស់អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលស្របទៅនឹងមាត្រា២១នៃកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋនិងសិទ្ធិនយោបាយ ដែលកម្ពុជាមានកាតព្វកិច្ចត្រូវគោរពតាមដែរឬក៏យ៉ាងណា។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា លោក កុយ គួង ប្រាប់ថា កម្ពុជាមិនមានអ្វីត្រូវបកស្រាយបន្ថែមទេជុំវិញការទាមទារនេះ ដោយថា កន្លងទៅ ភាគីកម្ពុជា មានក្រសួងយុត្តិធម៌ គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា រួមទាំងតំណាងកម្ពុជានៅអង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំនៅទីក្រុងហ្ស៊ឺណែវ បានធ្វើបកស្រាយរួចហើយពាក់ព័ន្ធទៅនឹងវិធានការនេះ។
លោក កុយ គួង ប្រាប់ថា៖ «គាត់ស្នើអីជារឿងរបស់គាត់ ប៉ុន្តែអ្វីដែលយើងបានបកស្រាយរួចហើយ យើងចាំបាច់ទៅឆ្លើយតបបន្ថែមអីទៀត! បើយើងបានបំភ្លឺរួចអស់ហើយ»។
អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជារបស់រដ្ឋាភិបាល លោក កត្តា អ៊ន ប្រាប់ថា វិធានការបែបនេះ គឺជាការឆ្លើយតបនឹងអ្វីដែលលោកហៅថា បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ ដែលមិនពាក់ព័ន្ធនឹងការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពទេ។
លោក អ៊ន គូសបញ្ជាក់ថា ម្យ៉ាងទៀត សំណុំរឿងទាំងនោះ វាដល់ដៃតុលាការហើយ ដែលរដ្ឋាភិបាលមិនអាចបំភ្លឺបន្ថែមជំនួសតុលាការបានទេ ដរាបណាសំណុំរឿងទាំងនោះមិនទាន់មានសាលក្រមស្ថាពរនៅឡើយ។
លោក កត្តា អ៊ន ប្រាប់ថា៖ «វាមិនមែនជារឿងថ្មីទេសម្រាប់លោក រ៉ុង ឈុន និងបក្ខពួកនេះ គឺយើងបានបំភ្លឺម្តងហើយម្តងទៀតទៅនឹងចម្ងល់នានា រួមទាំងចម្ងល់របស់លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ផងដែរនៅពេលថ្មីៗនេះ […] ប៉ុន្តែអ្វីដែលខ្ញុំចង់ជម្រាបថា [សំណុំរឿង] វាផុតពីដៃរដ្ឋាភិបាលទៅហើយ គឺកំពុងស្ថិតក្នុងចំណាត់ការតុលាការ»។
លោក រ៉ុង ឈុន ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចឆ្មក់ចូលចាប់ខ្លួននៅគេហដ្ឋានរបស់លោកទាំងយប់នៅរាជធានីភ្នំពេញ នាថ្ងៃទី៣១ ខែកក្កដាកន្លងមកនេះ ក្រោយពីលោកចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា ពលរដ្ឋ១០៦គ្រួសារនៅឃុំមួយក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ ប្រឈមនឹងបាត់ដីស្រែដោយសារការបោះបង្គោលព្រំដែនជាមួយវៀតណាម បើគ្មានកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីរដ្ឋាភិបាល។
អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ និយាយកាលពីថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា ថា អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស សកម្មជន និងសិល្បករចំនួន១៩នាក់ ត្រូវបានឃុំខ្លួនក្នុងពន្ធនាគារ ចាប់តាំងពីខែកក្កដា ដោយសារការប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិនិងជួបជុំគ្នាដោយសន្តិវិធីដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
លីកាដូថា ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញជាបន្តបន្ទាប់នេះ បានចាប់ផ្ដើមឡើងបន្ទាប់ពីការចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន ដែលនាំទៅរកការចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថាន អ្នកចម្រៀងរ៉េបវ័យក្មេង និងព្រះសង្ឃកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា ជុំវិញការសម្ដែងមតិអំពីបញ្ហាដែលប៉ះពាល់ដល់ប្រទេសជាតិនិងសហគមន៍របស់ខ្លួន។
នាយកវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា លោកបណ្ឌិត ប៉ា ចន្ទរឿន ប្រាប់ថា សង្គមប្រជាធិបតេយ្យ គេឱ្យតម្លៃទៅលើការសន្ទនាដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដែលភាគីពាក់ព័ន្ធយល់យើញផ្សេងគ្នា។
លោក ចន្ទរឿន ប្រាប់ថា ការមិនបំភ្លឺឬមិនឆ្លើយ វានឹងធ្វើឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិមើលឃើញថា រដ្ឋាភិបាលគ្មានចេតនាច្បាស់លាស់ក្នុងការបង្ហាញពីចំណាត់ការរបស់ខ្លួនឈរលើគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស ដែលជាហេតុផលចម្បងមួយធ្វើឱ្យគេជឿថា ការចោទប្រកាន់ពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស វានឹងក្លាយជាការពិត។
លោក ប៉ា ចន្ទរឿន ប្រាប់ថា៖ «ប្រសិនបើគេសន្និដ្ឋានថា ស្រុកយើងនៅតែមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស […] វាអាចប៉ះពាល់ដល់មុខមាត់ប្រទេសយើងក្នុងឆាកអន្តរជាតិ រូបភាពមិនល្អសម្រាប់ការជួញដូរ ពិសេសពាណិជ្ជកម្មនៅក្រៅប្រទេសជាមួយដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ដទៃទៀត»។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល៣៦ស្ថាប័ន កាលពីដើមខែតុលានេះ បានទាមទារឱ្យដោះលែងមនុស្សជាង១០នាក់ដែលអាជ្ញាធរបានចាប់ខ្លួននាប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ ដោយនិយាយថា ពួកគេគ្មានកំហុសទេ។
ក្រុមអង្គការបាននិយាយថា អាជ្ញាធរបានប្រើបទចោទ «ញុះញង់» ដើម្បីបំបិទសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជានិងច្បាប់អន្តរជាតិផ្សេងទៀត ស្តីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋនិងសិទ្ធិនយោបាយ។
បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សត្រូវបានសហភាពអឺរ៉ុបសម្រេចដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ«អ្វីគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធ» ឬ EBA ក្នុងទំហំ២០ភាគរយពីកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែសីហា។
ដូចគ្នានេះដែរ សហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់និងឧកញ៉ាមួយចំនួនដែលស្និទ្ធនឹងរដ្ឋាភិបាល ក្រោមហេតុផលថា ពួកគេបានចូលរួមធ្វើឱ្យប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាធ្លាក់ចុះ៕
