ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលលើកឡើងថា ការចុះបញ្ជីកម្មសិទ្ធិដីជាសមូហភាពឱ្យជនជាតិដើមភាគតិច ដំណើរការទៅយឺត មិនដូចការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់រដ្ឋាភិបាល ធ្វើឱ្យជនជាតិដើមភាគតិចជួបហានិភ័យដីធ្លីនិងវប្បធម៌ប្រពៃណីដូនតារបស់ពួកគេ។
ក្នុងទិវាអន្តរជាតិជនជាតិដើមភាគតិចពិភពលោកលើកទី២៦ នៅថ្ងៃ៩ ខែសីហា មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានចេញផ្សាយបណ្ណព័ត៌មានមួយស្តីពីបច្ចុប្បន្ននៃការទទួលបានបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សមួយនេះ និយាយថា ជិត៣ឆ្នាំ(៣៤ខែ)មកនេះ ពោលគឺចាប់ពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧ រហូតដល់ខែមេសា ឆ្នាំ២០២០នេះ មានបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពចំនួន១២សហគមន៍ ត្រូវបានផ្ដល់ឱ្យសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ខណៈឆ្នាំ២០១៧កន្លងមក ក្រសួងដែនដី ប្រកាសថា នឹងពន្លឿនការចុះបញ្ជីសម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិចឱ្យបាន១០សហគមន៍ក្នុង១ឆ្នាំ។
មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា និយាយទៀតថា ខ្លួនគាំទ្រការប្តេជ្ញាចិត្តនេះ តែសំណូមពរឱ្យក្រសួងចាត់វិធានការបន្ថែមទៀត ដើម្បីពន្លឿនការចុះបញ្ជី ព្រមទាំងដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមនានាដែលរារាំងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចមានបំណងចុះបញ្ជីដីធ្លី។
អង្គការនេះរកឃើញថា ឧបសគ្គនៃការចុះបញ្ជីដីសមូហភាពសម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិចមកពីទិដ្ឋភាពច្បាប់ស្មុគស្មាញ កង្វះខាតធនធានក្នុងសហគមន៍ និងការយល់ដឹងរបស់អាជ្ញាធរ។
មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សថា៖ «ការអនុវត្តច្បាប់មិនបានល្អ ដំណើរការស្មុគស្មាញ និងរយៈពេលវែងភាគច្រើនចំណាយពេលយ៉ាងតិច៦ឆ្នាំ។ កង្វះខាតធនធានក្នុងចំណោមសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចនិងកង្វះខាតការយល់ដឹងរបស់អាជ្ញាធរ»។
អ្នកសម្របសម្រួលធុរកិច្ច និងសិទ្ធិមនុស្សនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក វណ្ណ សូផាត ឱ្យដឹងបន្ថែមថា គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២០ ការចុះបញ្ជីដីជាសមូហភាពទើបបាន៣០សហគមន៍ប៉ុណ្ណោះ ក្នុងចំណោមសហគមន៍៤៥៨នៅទូទាំងប្រទេស។
អ្នកឃ្លាំមើលរូបនេះនិយាយទៀតថា ការដែលជនជាតិដើមភាគតិចមិនបានចុះបញ្ជីដីជាដីសហគមន៍ទេ ពួកគេនឹងជួបហានិភ័យដូចជាការបាត់បង់ចម្ការវិលជុំ ដីកប់សព ព្រៃអារក្ស ជាដើម ពីការរំលោភបំពានពីក្រុមហ៊ុន ការកាត់ទន្ទ្រានយកពីមន្ត្រីមានអំណាច ព្រោះដីពួកគាត់មិនត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកំណត់ព្រំប្រទល់ឱ្យនៅឡើយ។
លោក វណ្ណ សូផាត ប្រាប់ថា៖ «ដោយសារតែគាត់មិនមានព្រំប្រទល់ជាផ្លូវការ ថាដីហ្នឹងជាដីរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមដែលទទួលស្គាល់ពីក្រសួងដែនដី នគរូបនីយកម្ម [និងសំណង់] អ៊ីចឹងវាងាយនឹងការទន្ទ្រាននិងរំលោភយកពីក្រុមហ៊ុននិងអ្នកមានអំណាច ឈ្មួញអីជាដើមហ្នឹង»។
លោក វណ្ណ សូផាត ឱ្យដឹងដែរថា សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចយ៉ាងតិច៤ខេត្តដែលមិនទាន់ទទួលបានកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាព បានរងការរំលោភបំពានលើដីចម្ការវិលជុំនិងដីប្រពៃណីដូនតារបស់ពួកគេ ដូចជា ប៉ះសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង ស្ថិតក្នុងឃុំប៊ូស្រា នៅខេត្តមណ្ឌលគិរី ភូមិចឹង ស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ និងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចកួយនៅឃុំប្រមេរ ស្ថិតនៅក្នុងខេត្តព្រះវិហារ។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចពូនង នៅស្រុកប៊ូស្រា លោក គ្រឿង តុលា និយាយថា ដីសហគមន៍មួយចំនួនកំពុងរងការឈូសឆាយរំលោភយកពីក្រុមហ៊ុន កាប់ទន្ទ្រានយកពីអ្នកភូមិមកពីខេត្តផ្សេង ខ្លះទៀតពីមន្ត្រី ដែលលោកថា ដូចជាសហគមន៍ឃុំស្រែខ្ទុមមានតែប្លង់ដីនៅលើក្រដាស តែដីជាក់ស្តែងសម្រាប់ធ្វើពិធីអារក្សអ្នកតា អត់មាន។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចរូបនេះ អះអាងថា បើរដ្ឋាភិបាលមិនពន្លឿនការចុះបញ្ជីដីសមូហភាពដល់ជនជាតិដើមបានទេ រដ្ឋាភិបាលអាចនឹងឃើញជនជាតិដើមភាគតិចកាន់តែច្រើនទៅតវ៉ានៅភ្នំពេញ ព្រោះពួកគេគ្មានជម្រើសក្រៅពីទៅរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីថ្នាក់ជាតិដើម្បីការពារវប្បធម៌ដូនតា។
លោក គ្រឿង តុលា ប្រាប់ថា៖ «ជនជាតិដើមភាគតិច គាត់ផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងដីធ្លីព្រៃឈើ វប្បធម៌របស់ពួកគាត់។ ពួកគាត់ជឿទៅលើព្រៃអារក្សអ្នកតា គាត់ជឿទៅលើភ្នំ គាត់ជឿទៅលើជ្រោះអី។ អ៊ីចឹងកាលណាវាបាត់អាទាំងអស់ហ្នឹង គឺវប្បធម៌របស់ពួកគេវាបាត់ វារលួយដោយស្វ័យប្រវត្តិតែម្តង»។
បើតាមសេចក្តីប្រកាស សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចមាន៤៥៨ តំណាងឱ្យជនជាតិដើមភាគតិច២៤អំបូរផ្សេងគ្នានៅតាមបណ្ដាខេត្តចំនួន១៥ ប៉ុន្តែភាគច្រើននៅភាគឦសានប្រទេសកម្ពុជា ដូចជា ខេត្តរតនគិរី មណ្ឌលគិរី ក្រចេះ ស្ទឹងត្រែងជាដើម។
អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានសុរិយោដី និងភូមិសាស្ត្រ នៃក្រសួងរៀបចំដែនដី លោក សួន សូផា បានប្រាប់ថា ដំណើរការចុះបញ្ជីដីសមូហភាពរបស់ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិច សម្រេចបាន៣០ទីតាំងហើយគិតមកដល់ពេលនេះ ហើយរដ្ឋាភិបាលគ្រោងចុះបញ្ជីដីសមូហភាពសរុប៨០នៅទូទាំងប្រទេស។
មន្ត្រីរូបនេះបានលើកឡើងពីបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួន ដូចជា វិវាទក្នុងសហគមន៍និងគ្រាប់មីនមិនទាន់ផ្ទុះនៅសេសសល់ក្នុងដីសហគមន៍ ប៉ុន្តែលោកប្រាប់ថា ក្រសួងប្ដេជ្ញាចុះបញ្ជីដីសមូហភាពឱ្យបានយ៉ាងតិច១០សហគមន៍ក្នុងមួយឆ្នាំ។
លោក សួន សូផា ប្រាប់ថា៖ «បាទ! រឿងភាសាហ្នឹង គាត់លើកឡើងរាល់តែពេល តែការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាល បើគិតទៅ ការយកចិត្តទុកដាក់របស់រដ្ឋាភិបាលហ្នឹង វាខ្ពស់ណាស់។ បើយើងធៀបទៅនឹងប្រទេសក្នុងតំបន់ ដូចជាមិនអាចធៀបជាមួយកម្ពុជាកើតទេ»៕
