អតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិនៅក្រៅប្រទេស បានប្រកាសយកថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០ ជាថ្ងៃចាប់ផ្តើមនៃយុទ្ធនាការបញ្ចប់វប្បធម៌និទណ្ឌភាពនៅកម្ពុជា ខណៈមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងយុត្តិធម៌កម្ពុជាហៅយុទ្ធនាការនេះថា ជាយុទ្ធសាស្រ្តកេងចំណេញនយោបាយ។
ការប្រកាសនេះធ្វើឡើងស្របគ្នានឹងខួបគម្រប់ ៤ឆ្នាំនៃការបាញ់សម្លាប់អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត កែម ឡី ដែលត្រូវបានឃាតករបាញ់ប្រហារកាលពីថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦។
អតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សម រង្ស៊ី បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដោយប្រកាសក្នុងវីដេអូឃ្លីបជិត ១០នាទី កាលពីថ្ងៃសុក្រសប្តាហ៍មុនថា វប្បធម៌និទណ្ឌភាពជាវប្បធម៌ព្រៃផ្សៃ វប្បធម៌ហិង្សា វប្បធម៌អយុត្តិធម៌ និងវប្បធម៌ឧក្រិដ្ឋ ដែលអ្នកមានអំណាចអាចធ្វើអ្វីបានតាមចិត្តហើយរួចខ្លួនជានិច្ច ព្រមទាំងជាកម្អែលបន្សល់ទុកពីរបបខ្មែរក្រហមមកផងដែរ។
លោកបញ្ជាក់ថា យុទ្ធនាការនេះមានគោលបំណងដើម្បីបញ្ចប់វប្បធម៌និទណ្ឌភាពនៅកម្ពុជា ផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះ និងគ្រួសារពួកគេ ព្រមទាំងធានាដល់ការរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋក្នុងសង្គមមួយដែលមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងនីតិរដ្ឋពិតប្រាកដ។
លោក សម រង្ស៊ី មានប្រសាសន៍ថា៖ «យុទ្ធនាការបញ្ចប់និទណ្ឌភាពនៅកម្ពុជា ដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះ និងក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះ និងដើម្បីបញ្ចប់ទម្លាប់ហិង្សានយោបាយនៅប្រទេសកម្ពុជា។ នេះជាការចាំបាច់ និងស្របតាមឆន្ទៈរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរ ដែលចង់រស់នៅក្នុងសង្គមមួយអហិង្សា មានសេរីភាពពេញលេញ ប្របកដោយយុត្តិធម៌ និងគោរពតាមគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យយ៉ាងត្រឹមត្រូវ»។
សំណុំរឿងឃាតកម្មធំៗដែលអតីតមេបក្សប្រឆាំងរូបនេះបញ្ជាក់ថាជាករណីនិទណ្ឌភាពនោះ រាប់តាំងពីការសម្លាប់មន្ត្រីរបស់គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច កាលរដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី៥ និងទី៦ ខែកក្កដាឆ្នាំ១៩៩៧។ ហេតុការណ៍បោកគ្រាប់បែកមកលើក្រុមបាតុករដែលដឹកនាំដោយលោកកាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែមិនា ឆ្នាំ១៩៩៧ បណ្តាលឱ្យមនុស្សជាង ១០នាក់ស្លាប់ និងរបួសជាង ១០០នាក់ និងឃាតកម្មលើតារាសម្តែង អ្នកស្រី ពិសិដ្ឋ ពីល្លិកា កាលពីឆ្នាំ១៩៩៩ រួមទាំងឃាតកម្មលើព្រះតេជព្រះគុណ សំ ប៊ុនធឿន នៅឆ្នាំ២០០៣។
ក្រៅពីនេះ សំណុំរឿងឃាតកម្មលើអតីតប្រធានសហជីពសេរីកម្មករកម្ពុជា លោក ជា វិជ្ជា នៅឆ្នាំ២០០៤ សំណុំរឿងបាញ់ប្រហារលើអតីតប្រធានអង្គការការពារធនធានធម្មជាតិ លោក ឈុត វុទ្ធី កាលពីឆ្នាំ២០១២ ព្រមទាំងអំពើឃាតកម្មនៅកណ្តាលក្រុងភ្នំពេញទាំងកណ្តាលថ្ងៃ ទៅលើអ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត កែម ឡី កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦ ក៏ត្រូវបានលោក សម រង្ស៊ី ចាត់ទុកចូលក្នុងករណីនោះដែរ។
លោក សម រង្ស៊ី ថាសំណុំរឿងទាំងនោះជាវប្បធម៌និទណ្ឌភាព ត្បិតយុត្តិធម៌ពិតសម្រាប់ជនរងគ្រោះ និងក្រុមគ្រួសារពួកគេ នៅតែគ្មានពន្លឺរហូតដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន។
អនុប្រធានអតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិនៅក្រៅប្រទេស លោក អេង ឆៃអ៊ាង បញ្ជាក់មួយថ្ងៃក្រោយពេលលោក សម រង្ស៊ី ចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា យុទ្ធនាការនេះនឹងមានការប្រមែប្រមូលញត្តិគាំទ្រពីពលរដ្ឋខ្មែរ និងបរទេសប្រមាណ ៥០ម៉ឺនញត្តិ ដែលធ្វើតាមប្រព័ន្ធអនឡាយដោយរក្សាការសម្ងាត់ដល់អ្នកគាំទ្រ ដើម្បីដាក់ពាក្យប្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិ។
លោកថា ផែនការនៃយុទ្ធនាការនេះ ដូចជាការចងក្រងរាល់សំណុំរឿងឃាតកម្មធំៗក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១ បញ្ចូលក្នុងសៀវភៅ«ស»មួយ និងចងក្រងជាវីដេអូដើម្បីលាតត្រដាងការពិតរាល់សំណុំរឿងទាំងអស់នោះ ព្រមទាំងស្វែងរកការគាំទ្រពីអ្នកច្បាប់អន្តរជាតិ ពលរដ្ឋខ្មែរ ក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះ ជាដើម។ លោកបន្ថែមថា ការបញ្ចប់វប្បធម៌និទណ្ឌភាពនេះមិនអាចកើតចេញពីរដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានឡើយ។
លោក អេង ឆៃអ៊ាង បន្ថែមថា៖ «បើយើងពឹងទៅលើច្បាប់ប្រទេសកម្ពុជា យើងពឹងតែទៅលើតុលាការកម្ពុជា គឺយើងមិនអាចបញ្ចប់នូវនិទណ្ឌភាពហ្នឹងបានទេ ព្រោះយើងដឹងហើយថាតុលាការនៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន គឺជាតុលាការស្ថិតនៅក្រោមអំណាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន ហើយអត់មានឯករាជ្យទេ ជាតុលាការស្តាប់តាមបញ្ជា ដែលប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនិយមហៅថាជាតុលាការតេឡេជាដើមអីចឹង»។
យ៉ាងនេះក្តី អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន មានប្រសាសន៍ប្រាប់វី.អូ.ឌីតាមប្រព័ន្ធតេឡេក្រាមនៅថ្ងៃទី១៣ ខែកក្កដា ថារាល់សំណុំរឿងធំៗនៅកម្ពុជាមិនមាននិទណ្ឌភាពទេ ត្បិតរាល់សំណុំរឿងឃាតកម្មកន្លងមក តុលាការតែងតែដំណើរការរហូតមក ដោយគ្រាន់តែសំណុំរឿងខ្លះបានបញ្ចប់ និងសំណុំរឿងខ្លះទៀតកំពុងបន្តនៅឡើយ។
ចំពោះយុទ្ធនាការបញ្ចប់វប្បធម៌និទណ្ឌភាព និងដាក់ពាក្យប្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិរបស់ក្រុមបក្សប្រឆាំងនៅក្រៅប្រទេសវិញ លោក ជិន ម៉ាលីន ថា គឺជាមុខរបររបស់ពួកគេប៉ុណ្ណោះ ត្បិតសូម្បីតែសាកសពក៏ពួកគេអាចឆ្លៀតកេងចំណេញផ្នែកនយោបាយបានដែរ។
លោក ជិន ម៉ាលីន បន្តថា៖ «ដូចរដូវកាលនេះអីចឹង គឺជារដូវកាលពេញនិយមសម្រាប់ក្រុមប្រឆាំង ក្នុងការធ្វើអាជីវកម្មទៅលើសាកសពរបស់លោកបណ្ឌិត កែម ឡី ដែលគេតែងធ្វើជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ហើយការប្តឹងហ្នឹង ក្រុមហ្នឹង[ក្រុមប្រឆាំង]មិនមែនមិនធ្លាប់ប្តឹងទេ គឺបានប្តឹងទៅគ្រប់អស់ហើយ រួមទាំងប្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិផងដែរ ប៉ុន្តែកន្លងមក គេមិនដោះស្រាយឱ្យ ដោយសារវាមិនមានមូលដ្ឋានច្បាប់ច្បាស់លាស់ ហើយធ្វើគ្រាន់តែថា ធ្វើឱ្យបានធ្វើ ដើម្បីកេងចំណេញលើសាកសព និងគ្រួសារជនរងគ្រោះតែប៉ុណ្ណោះ»។
អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត សេង សារី យល់ឃើញថា យុទ្ធនាការរបស់ក្រុមបក្សប្រឆាំងនៅក្រៅប្រទេសនេះជារឿងល្អ បើទោះបីជាគេនៅមិនទាន់អាចវាយតម្លៃពីលទ្ធផលនៃយុទ្ធនាការនេះបានក៏ដោយ។ លោកបន្តថា ការបញ្ចប់នូវវប្បធម៌និទណ្ឌភាព ដោយជំនួសនូវការផ្តល់យុត្តិធម៌ពិតប្រាកដដល់ជនរងគ្រោះ ឬគ្រួសារពួកគេ គឺជារឿងសំខាន់សម្រាប់សង្គម ត្បិតយុត្តិធម៌ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះរបស់សង្គមមួយ។
លោកបន្តថា៖ «ដោយសារសង្គមមួយអាចឈរជើងទៅបាន គឺគ្រឹះយុត្តិធម៌សំខាន់ណាស់ សូម្បីតែប្រទេសប្រកាន់លទ្ធិកុម្មុយនីស្ត ក៏គេឈរនៅលើការផ្តល់យុត្តិធម៌សម្រាប់ពលរដ្ឋដែរ។ សូម្បីតែសិទ្ធិសេរីភាពមួយចំនួននៅក្នុងប្រទេសកុម្មុយនីស្តត្រូវបានបិទបាំងក៏ដោយ ប៉ុន្តែយុត្តិធម៌មួយគឺគេផ្តល់អាទិភាពតែម្តង ព្រោះអាហ្នឹងជាគន្លឹះដែលធ្វើឱ្យបែកបាក់សង្គម»។
របាយការណ៍របស់គម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក (World Justice Project) ស្តីពីនីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជា ឆ្នាំ២០២០ ដែលចេញផ្សាយកាលពីខែកុមុ្ភៈ បានផ្តល់ពិន្ទុឱ្យកម្ពុជាជាប់លេខ ១២៧ ក្នុងចំណោម ១២៨ប្រទេសនៅជុំវិញពិភពលោក ដោយចំណាត់ថ្នាក់នេះបង្ហាញថា ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាអាក្រក់បំផុតនៅក្នុងលោក ពោលគឺល្អជាងប្រទេសវេណេហ្សុយអេឡាតែមួយប៉ុណ្ណោះ៕
