ឥទ្ធិពលកូវីដ១៩ និងវិធានការរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ជុំវិញលក្ខខណ្ឌសិទ្ធិមនុស្ស រួមទាំងសម្ពាធផ្សេងៗទៀត វាបានបង្កើតជាចម្ងល់ទៅលើការអះអាងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលថា បង្ខំចិត្តកាត់បន្ថយថវិកាជាតិដល់ទៅ ៥០ភាគរយ សម្រាប់ចំណាយប្រចាំឆ្នាំ។
លោកថា៖ «ខ្ញុំសុំយកឱកាសនេះ ជម្រាបជូនគ្រប់ស្ថាប័នទំាងអស់ឱ្យបានជ្រាបថា ស្ថាប័នទាំងអស់ត្រូវកាត់បន្ថយទៅដល់ ៥០ភាគរយទៅលើការចំណាយ លើកលែងតែក្រសួងការបរទេសក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីទេ ដែលនឹងត្រូវកាត់បន្ថយ ២៥ភាគរយ»។
មេដឹកនាំរូបនេះ បានអះអាងទៀតថា រដ្ឋាភិបាលបង្ខំចិត្តកាត់បន្ថយថវិកា ៩១៨លានដុល្លារនៅឆ្នាំនេះ ពីថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ ជាប្រាក់ត្រៀមបម្រុងទុកសម្រាប់ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺកូវីដ១៩។
មួយវិញទៀត សារាចរណែនាំស្តីពីការរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រថវិកាជាតិឆ្នាំ២០២១ ដល់ឆ្នាំ២០២៣ របស់រដ្ឋាភិបាល ចុះថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា បង្ហាញថា ទំហំនៃថវិកាជាតិសម្រាប់ ៣ឆ្នាំខាងមុខ ក៏ត្រូវកាត់បន្ថយដូចគ្នា។
សារាចរណែនាំហៅផែនការយុទ្ធសាស្ត្រនេះថា ជាឧបករណ៍សំខាន់ ធានានិរន្តរភាពនៃការអនុវត្តកម្មវិធីក្រសួង ស្ថាប័ន ដើម្បីសម្រេចគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលបានដាក់ចេញ។
ជ្រុងមួយទៀត ជាបញ្ហាដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវប្រឈមមុខដោះស្រាយដែរនោះ គឺវិធានការរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ដែលកំពុងគំរាមកាត់ផ្តាច់ពីកម្ពុជា។
នៅខែសីហាខាងមុខនេះ សហភាពអឺរ៉ុបនឹងសម្រេចកាត់ផ្ដាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០ភាគរយពីកម្ពុជា ដោយចោទថា រដ្ឋាភិបាលមិនគោរពតាមលក្ខខណ្ឌលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យ។
អំណោយផលដែលបានពីប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់អឺរ៉ុបនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងក្រុមអ្នកវិនិយោគយល់ឃើញខុសគ្នា។
លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់អះអាងថា ការបាត់បង់EBA វានឹងមិនធ្វើឱ្យកម្ពុជាស្លាប់នោះទេ ហើយថាកម្ពុជានឹងមិនយកអធិបតេយ្យទៅដោះដូរនឹងអំណោយផលនេះទេ ក៏ប៉ុន្តែ នៅថ្ងៃទី៣ ខែមិថុនាដើមខែនេះ តំណាងអ្នកវិនិយោគធំៗចំនួន៣ រួមមាន សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរកម្ពុជា (GMAC) សមាគមស្បែកជើងកម្ពុជា (CFA) និងសភាពាណិជ្ជកម្មអឺរ៉ុបនៅកម្ពុជា បានដាក់លិខិតទៅសហភាពអឺរ៉ុបសុំពន្យារពេលដក EBA ២០ភាគរយពីកម្ពុជា។
តំណាងក្រុមអ្នកវិនិយោគ បានស្នើអឺរ៉ុបពន្យារពេល ១២ខែ ដើម្បីទុកពេលឱ្យពួកគេមានឱកាសស្តារសង្វាក់ផលិតកម្មរបស់ខ្លួន ខណៈកំពុងរងផលប៉ះពាល់ពីកូវីដ១៩។
អគ្គលេខាធិការសមាគមស្បែកជើងកម្ពុជា លោក បិន កែវ លើកឡើងក្នុងលិខិតនោះថា បើសហភាពអឺរ៉ុបដក EBA ដូចការគ្រោងទុក ចំពេលដែលវិស័យមួយនេះកំពុងរងផលប៉ះពាល់ពីកូវីដ១៩ លោកថា៖
«គ្រួសារកម្ពុជារាប់សែនកំពុងស្ថិតក្នុងហានិភ័យនៃភាពបាត់បង់ការងារ ហើយពលរដ្ឋកម្ពុជារាប់លាននាក់ អាចនឹងធ្លាក់ចូលទៅក្នុងភាពក្រីក្រជាថ្មី ប្រសិនបើគ្មានដំណោះស្រាយណាមួយទេនោះ»។
សំណួរថា តើការកាត់បន្ថយចំណាយថវិកាជាតិ៥០ភាគរយដោះស្រាយវិបត្តិសង្គមបានទេ?
អ្នកវិភាគនយោបាយដែលមានអសយដ្ឋាននៅក្រៅប្រទេស លោក គឹម សុខ និយាយថា ចំណាត់ការនេះ ទំនងជារដ្ឋាភិបាលដឹងមុនថា បញ្ហារបស់កម្ពុជាអាចនឹងរអិលចូលក្នុងវិបត្តិក្នុងរយៈពេលយូរ។
លោកថា៖ «ការកាត់ចំណាយថវិកាជាតិដល់ពាក់កណ្តាលក្នុងរយៈពេលយូររហូតដល់ឆ្នាំ២០២៣បែបនេះ មានន័យជាក់ស្តែងថា កម្ពុជារអិលធ្លាក់ពីស្ថានភាពមានបញ្ហាចូលដល់ស្ថានការណ៍វិបត្តិហើយ ពីព្រោះបានត្រឹមតែមានបញ្ហា[កូវីដ] គេកាត់បន្ថយត្រឹមតែផ្នែករដ្ឋបាលមិនចាំបាច់ក្នុងរយៈពេលខ្លី និងមានបង្អែកស្តារស្ថានការណ៍ទាន់ពេល»។
លោក គឹម សុខ វិភាគថា វិធានការកាត់បន្ថយថវិកាជាតិដល់ទៅ ៥០ភាគរយ ដល់ទៅ ៣ឆ្នាំនេះ បង្កពីបញ្ហាធំ៣។
បើតាមលោក គឹម សុខ ការគំរាមកំហែងពីកូវីដ១៩ជាការពិត ប៉ុន្តែថា បញ្ហាធំពីរទៀតដែលកើតចេញពីការសម្រេចចិត្តផ្នែកនយោបាយនោះ គឺការបរាជ័យក្នុងការស្វែងរកទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មជាមួយអតីតមិត្តកុម្មុយនីស្តនៅអឺរ៉ុបខាងកើត ដើម្បីទប់ទល់នឹងសម្ពាធអឺរ៉ុប។
លោកថា ការបរាជ័យមួយទៀត គឺចិនមិនអាចជួយសង្គ្រោះសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាបាន ដូចការរំពឹងទុក នៅពេលដែលចរន្តនយោបាយងាកទៅបង្កើនកម្តៅជាមួយប្លុកលោកសេរីនោះ។ ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកវិភាគរូបនេះ បានផ្តល់យោបល់ជាគន្លឹះមួយចំនួនសម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហានេះ ដើម្បីសង្គ្រោះសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាចេញពីវិបត្តិនេះ។
លោកថា៖ «បើចង់គេចចេញពីចលាចលសេដ្ឋកិច្ចដែលអាចធ្លាក់ដល់គ្រោះអសន្តិសុខពេញផ្ទៃក្នុងជាតិនៅថ្ងៃខាងមុខ លោក ហ៊ុន សែន គួរពិចារណាសម្លឹងរកការជជែកគ្នាជាមួយមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា សម្រួលនយោបាយក្នុងក្រមខ័ណ្ឌណាមួយ ដើម្បីដោះសម្ពាធលើលក្ខណៈមិនគ្រប់របស់គាត់ កុំឱ្យធ្ងន់ពេក»។
សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកការទូតនៃសាកលវិទ្យាល័យ Occidental សហរដ្ឋអាមេរិក លោកបណ្ឌិត អៀ សុផល និយាយថា មូលហេតុនៃការកាត់ថវិការបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គ្មានអី្វក្រៅពីការបាត់ចំណូលនោះទេ ហើយក៏អាចនិយាយបានថា ជាការត្រៀមខ្លួនដើម្បីទប់ទល់នឹងសម្ពាធ EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុបដែរ។
លោក អៀ សុផល និយាយទៀតថា អំឡុងពេលដែលកម្ពុជាប្រឈមនឹងការគំរាមកំហែងដោយកូវីដ១៩ផង និងសម្ពាធអន្តរជាតិផង បក្សកាន់អំណាចអាចរក្សាអំណាចបានតាមរយៈគ្មានបក្សប្រឆាំង ឬគ្មានប្រជាធិបតេយ្យ ឬមួយទៀតគឺ ធ្វើខ្លួនឱ្យទៅជាចិនតែម្ដង តែវាមិនមែនជារឿងស្របច្បាប់នោះទេ។
សាស្ត្រាចារ្យនៅសហរដ្ឋអាមេរិករូបនេះ បង្ហាញចម្ងល់ថា សេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ក្រោមសូន្យបែបនេះ ហេតុអ្វីរដ្ឋាភិបាលមិនយកមាស ៣០តោនមកប្រើ បែរជាទៅកាត់ថវិកាជាតិទៅវិញ។
លោកថា៖ «កម្ពុជាមានមាស ៣០តោនដែលដាក់នៅប្រទេសស្វីស នៅទីក្រុងឡុងដ៍ និងភ្នំពេញ លុយបម្រុងមានជាង ១៥ពាន់លានដុល្លារ ហើយមាន ៤ពាន់លានដុល្លារក្នុងដៃហើយស្រាប់។ ហើយចុះហេតុដូចម្ដេចបានកាត់លុយថវិកាជាតិ?»
នាយកវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា (CID) លោកបណ្ឌិត ប៉ា ច័ន្ទរឿន និយាយប្រហាក់ប្រហែលដែរថា ជាលក្ខណៈបច្ចេកទេស ផលប៉ះពាល់ពីកូវីដ១៩ ពិតជាបង្ខំឱ្យរដ្ឋាភិបាលពិនិត្យឡើងវិញទៅទំហំនៃការចំណាយ ដើម្បីទប់ទល់ទៅនឹងវិបត្តិនេះ។
ប៉ុន្តែ អ្នកឃ្លាំមើលរូបនេះ បង្ហាញការយល់ឃើញថា វិបត្តិកូវីដ១៩ផង និងកង្វល់របស់អ្នកវិនិយោគពាក់ព័ន្ធនឹងវិធានការអឺរ៉ុប ជាសារប្រាប់ទៅបក្សកាន់អំណាចថា វាដល់ពេលត្រឡប់ទៅរកការផ្សះផ្សាជាតិឡើងវិញ ដើម្បីរក្សាផលប្រយោន៍ជាតិ។
លោកថា៖ «ក្នុងពេលតែមួយ យើងមិនអាចបង្កើតសមរភូមិច្រើនជ្រុងបានទេ ជាពិសេសយើងប្រឈមមុខទៅនឹងបញ្ហាជំងឺកូវីដ១៩ជាសកលហើយ ដូច្នេះមិនត្រូវបន្តឱ្យវិបត្តិនយោបាយហ្នឹងតទៅទៀតទេ»។
បើតាមលោក ប៉ា ច័ន្ទរឿន សម្រាប់កម្ពុជាបើអ្នកនយោបាយអាចរកច្រកណាមួយដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានយោបាយ យើងប្រហែលជាមានកម្លាំងមាំជាងមុន ដើម្បីប្រឈមមុខនឹងកូវីដ១៩ ដោះស្រាយបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច និងក៏អាចដោះស្រាយរឿងព្រំដែនដែលកំពុងកើតមានថ្មីៗនេះផងដែរ។
កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែមិថុនា អង្គការ សមាគម និងសហជីពចំនួន៣០ អំពាវនាវឱ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធរបស់រដ្ឋាភិបាល បញ្ឈប់ជាបន្ទាន់នូវការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធច្បាប់ទៅយាយីអ្នកនយោបាយប្រឆាំង ដោយបង្ហាញកង្វល់ថា ចំណាត់ការនេះកំពុងជំរុញកម្ពុជាឱ្យរងសម្ពាធកើនឡើងទាំងក្នុង និងក្រៅប្រទេស ហើយឈានដល់ធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិ«ធ្ងន់ធ្ងរ»៕
