ច្បាប់គ្រប់គ្រងប្រទេសជាតិស្ថិតក្នុងគ្រាអាសន្នដែលមាន ៥ជំពូក និងមាន ១២មាត្រា ត្រូវបានប្រកាសឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការដោយប្រមុខរដ្ឋស្តីទី និងជាអនុប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សាយ ឈុំ កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែមេសា ស្របពេលព្រះមហាក្សត្រអវត្តមានក្នុងប្រទេស ដោយព្រះអង្គ និងសម្តេចម៉ែ បានយាងទៅពិនិត្យព្រះរាជសុខភាពនៅប្រទេសចិន។
ការធ្វើច្បាប់នេះ គឺប្រើពេលប្រមាណ ១ខែប៉ុណ្ណោះ ចាប់តាំងពីកម្ពុជាបានរកឃើញអ្នកឆ្លងជំងឺកូវីដ១៩ (Covid-19) ជាបន្ដបន្ទាប់ ដែលធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលខិតខំធ្វើច្បាប់នេះ ក្រោមហេតុផល ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាជំងឺរាតត្បាតនេះ ប្រសិនបើស្ថានភាពគ្រប់គ្រងលែងបាន។ ប៉ុន្ដែ ច្បាប់នេះក៏រងការរិះគន់ថា ផ្តល់សិទ្ធិអំណាចច្រើនលើសលប់ឱ្យរដ្ឋាភិបាល ព្រោះតែបទប្បញ្ញត្តិនៅក្នុងច្បាប់នេះ ទូលំទូលាយពេក និងមិនច្បាស់លាស់ជាដើម។
ទោះជាយ៉ាងណា ស្ថានភាពជំងឺកូវីដ១៩ នៅកម្ពុជា បច្ចុប្បន្ន មានភាពធូរស្រាល ត្បិតអ្នកឆ្លងជំងឺកូវីដ១៩ ចំនួន ១២០នាក់ហើយបានជាសះស្បើយ និងចាកចេញពីមន្ទីរពេទ្យ គិតត្រឹមថ្ងៃទី៤ ខែឧសភា ក្នុងចំណោមអ្នកឆ្លងសរុបដែលរកឃើញនៅកម្ពុជា ១២២នាក់ នៅសល់តែ ២ទៀតនាក់ប៉ុណ្ណោះ កំពុងសម្រាកនៅតាមមន្ទីរពេទ្យ។ ជាងនេះទៀត រយៈពេលជាង ២០ថ្ងៃមកនេះ កម្ពុជាប្រកាសពីការរកមិនឃើញករណីអ្នកឆ្លងជំងឺកូវីដ១៩ថ្មីទៀតនោះដែរ។
សំណួរថា តើស្ថានភាពជំងឺរាតត្បាតនេះអាចជាមូលហេតុនៃការអនុវត្តច្បាប់នេះឬទេ? ហើយតើច្បាប់នេះនឹងយកទៅប្រើក្នុងសេណារីយ៉ូបែបណានាពេលខាងមុខ?
ខ្លឹមសារក្នុងច្បាប់នេះ បញ្ជាក់ថា ការប្រកាសដាក់ប្រទេសក្នុងគ្រាអាសន្ន អាចធ្វើទៅបានដោយព្រះមហាក្សត្រជាអ្នកប្រទានដំណឹងទៅសាធារណៈ ដែលមានការស្នើឡើងពីឥស្សរជននយោបាយ ៣រូប រួមមាន នាយករដ្ឋមន្ត្រី ប្រធានរដ្ឋសភា និងប្រធានព្រឹទ្ធសភា។
បន្ថែមពីនេះ ការប្រកាសដាក់ប្រទេសក្នុងគ្រាអាសន្នអាចធ្វើទៅបាននៅពេលប្រជាជាតិប្រឈមមុខនឹងគ្រោះថ្នាក់ដូចជា សង្រ្គាម ឬការឈ្លានពានពីកម្លាំងបរទេស បញ្ហាបន្ទាន់ចំពោះសុខភាពសាធារណៈបណ្តាលមកពីជំងឺឆ្លង ភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សង្គមជាតិ និងសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ព្រមទាំងគ្រោះមហន្តរាយធ្ងន់ធ្ងរជាដើម។
យ៉ាងនេះក្តី ក្រុមអ្នកវិភាគសង្គមមើលឃើញថា រដ្ឋអំណាចបានចាប់យកឱកាសនៃជំងឺកូវីដ១៩ ដើម្បីបង្កើតច្បាប់នេះ ដែលក្លាយជាប្រយោជន៍សម្រាប់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីក្នុងការរក្សា ឬផ្ទេរអំណាចរបស់ខ្លួន។
អ្នកវិភាគនយោបាយដែលកំពុងរស់នៅក្រៅប្រទេស លោក គឹម សុខ បង្ហាញទស្សនៈថា ច្បាប់គ្រប់គ្រងប្រទេសជាតិក្នុងគ្រាអាសន្ននេះ មិនមែនបង្កើតឡើងក្នុងហេតុផលទប់ទល់ស្ថានការណ៍ជំងឺកូវីដ១៩ទេ ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន យកស្ថានភាពជំងឺកូវីដ១៩ ដើម្បីបង្កើតច្បាប់នេះ សម្រាប់ជាឧបករណ៍ផ្ទេរអំណាចរបស់ខ្លួនក្នុងគ្រាចាំបាច់ណាមួយមកដល់ប៉ុណ្ណោះ។
លោក គឹម សុខ មានប្រសាសន៍ថា៖ «លោក ហ៊ុន សែន ប្រើស្ថានការណ៍កូវីដ ដើម្បីផលិតច្បាប់នេះឡើង អាចទុកប្រើជាឧបករណ៍ផ្ទេរអំណាច ប្រសិនបើផ្លូវផ្ទេរអំណាចទៅកាន់កូនប្រុស មានឧបសគ្គធំពេក។ ជាពិសេស វិបត្តិដណ្តើមគ្នាធ្វើនាយករដ្ឋមន្ត្រី រហូតដល់ដោះស្រាយមិនចេញនៅក្នុងផ្ទៃក្នុងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ ការដែលលោក ហ៊ុន សែន ត្រូវចេញច្បាប់នេះឱ្យប្រញាប់បំផុត ពីព្រោះពេលវេលានៃការផ្ទេរអំណាចទៅឱ្យកូនប្រុសរបស់គាត់ក៏មិនទៀងទាត់ដែរ»។
ស្រដៀងគ្នានេះ សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកការទូត និងកិច្ចការពិភពលោកនៃសកលវិទ្យាល័យ Occidental នៅសហរដ្ឋអាមេរិក លោកបណ្ឌិត អៀ សុផល ឱ្យដឹងថា វាច្បាស់ណាស់ច្បាប់ដាក់ប្រទេសក្នុងគ្រាអាសន្ននេះ ត្រូវបានបង្កើតឡើង ដើម្បីត្រៀមទុកសម្រាប់ហេតុផលផ្សេងទៀត ក្រៅពីហេតុផល Covid-19 ។
លោកថា ហេតុផលកូវីដ១៩ គ្រាន់តែសម្រាប់លាក់បាំងរឿងរ៉ាវ ឬគោលបំណងពិតប្រាកដប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែ ហេតុផលពិតប្រាកដនឹងកើតឡើងនៅពេលក្រោយ ក្នុងស្ថានការណ៍ចាំបាច់ដែលត្រូវប្រកាសប្រើច្បាប់នេះ ក្រោមហេតុផលណាមួយក្រោមលេសសន្តិសុខ និងសណ្តាប់ធ្នាប់ជាតិ រួមទាំងបញ្ហានៃការស្នងអំណាចផងដែរ។
លោកបន្តថា៖ «គណបក្សប្រជាជនមើលឃើញប្រយោជន៍ពីការប្រើប្រាស់វិបត្តិ Covid-19 ជាលេស ដើម្បីអនុម័តច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រងប្រទេសជាតិក្នុងភាពអាសន្ន ហើយយើងនឹងចាំមើលថា ក្រោយពេលប្រកាសឱ្យអនុវត្តដោយហេតុផលក្លែងបន្លំ មិនមានអ្វីពាក់ព័ន្ធជាមួយ Covid-19 ទេ។ វាប្រហែលជាត្រូវធ្វើជាមួយបញ្ហាជាបន្តបន្ទាប់សម្រាប់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នៅថ្ងៃណាមួយ។ ថ្ងៃនោះអាចនឹងមកដល់ឆាប់ជាងអ្វីដែលយើងបានដឹង។»
នៅមុនពេលច្បាប់នេះចេញឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ ពោលគឺចាប់តាំងពីផ្ទុះជំងឺកូវីដ១៩ ក្នុងប្រទេសកាលពីខែមករារហូតមកដល់ពាក់កណ្តាលខែមេសា សមត្ថកិច្ចបានចាប់ឃាត់ខ្លួនមនុស្សមិនតិចជាង ៤០នាក់នោះទេ ពាក់ព័ន្ធនឹងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិតពីជំងឺនេះ។
អ្នកនាំពាក្យអគ្គស្នងការដ្ឋាននគរបាលជាតិ លោក ឆាយ គឹមខឿន អះអាងថា គិតត្រឹមថ្ងៃទី១៥ ខែមេសា មានមនុស្សចំនួន ៤២នាក់ហើយត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងណែនាំ ក្នុងនោះមនុស្សចំនួន ២២នាក់ ត្រូវបានបញ្ជូនសំណុំរឿងបន្តទៅតុលាការ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ (Human Right Watch) មើលឃើញថា ក្រុមមនុស្សដែលចាប់បញ្ជូនខ្លួនទៅតុលាការ ភាគច្រើនជាអតីតសកម្មជនគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ។
ជាមួយគ្នានេះ មុនពេលច្បាប់នេះប្រកាសឱ្យប្រើ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានព្រមានចាប់ខ្លួនអតីតមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងនៅខេត្តព្រៃវែង ស្វាយរៀង និងសមាជិកសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យនៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ជាដើម។ ក្រោយសារព្រមានទាំងនោះមិនបានប៉ុន្មានថ្ងៃផង សមត្ថកិច្ចក៏បានចាប់ខ្លួនពួកគេជាបន្តបន្ទាប់។
ដោយឡែក កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានព្រមានចាប់ខ្លួននាយករងអង្គការលីកាដូ លោក អំ សំអាត ដោយលោកអះអាងថា បើទោះបីកម្ពុជាមិនទាន់ដាក់ក្នុងគ្រាអាសន្នក៏ដោយ ក៏លោកអាចចាប់ខ្លួនមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលរូបនេះញាត់គុកបានដែរ។
បន្ថែមពីនេះ ចាងហ្វាងសារព័ត៌មានអនឡាញ TVFB លោក សុវណ្ណ រិទ្ធី ក៏ត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី៧ ខែមេសា ក្រោយពេលដកស្រង់សម្តីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលប្រាប់ទៅអ្នករត់ម៉ូតូឌុបឱ្យលក់ម៉ូតូចាយវាយក្នុងស្ថានការណ៍កូវីដ១៩សិន ត្បិតរដ្ឋគ្មានលទ្ធភាពជួយនោះឡើយ។
មួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីការចាប់ខ្លួនលោក រិទ្ធី ក្រសួងព័ត៌មានក៏បានចេញលិខិតលុបអាជ្ញាប័ណ្ណសារព័ត៌មានមួយនេះ ក្រោមហេតុផលនៃការផ្សាយព័ត៌មានបង្កភាពចលាចលដល់សង្គមធ្ងន់ធ្ងរដែលមិនអាចអត់ឱនឱ្យបាន។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែមេសា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន អះអាងថា ជារឿងចាំបាច់បំផុតក្នុងការបង្កើតច្បាប់ដាក់ប្រទេសក្នុងគ្រាអាសន្ននេះ ដែលបង្កើតឡើងស្របតាមគោលការណ៍នៃច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ ដើម្បីពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ពុំមែនជាការបង្កើតឡើងដើម្បីរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ឬការពារអំណាច និងផ្ទេរអំណាចនោះឡើយ។
លោក ជិន ម៉ាលីន ក៏បានហៅក្រុមអ្នករិះគន់ច្បាប់នេះថា ជារឿងមិនយល់ពីខ្លឹមសារនៃច្បាប់ អយុត្តិធម៌សម្រាប់កម្ពុជា និងជាការរិះគន់ដែលមានចរិតនយោបាយ។
លោក ជិន ម៉ាលីន មានប្រសាសន៍ថា៖ «ទី១ ជាការរិះគន់ដែលមិនយល់ច្បាស់ពីខ្លឹមសារនៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់របស់យើង ដូចជា ការរិះគន់របស់អ្នកជំនាញការអន្តរជាតិមួយចំនួន អាចគាត់មិនទាន់យល់ច្បាស់ពីខ្លឹមសារនៃច្បាប់នេះ ហើយដោយគាត់មានការព្រួយបារម្ភជ្រុល ដែលធ្វើឱ្យពួកគាត់រិះគន់ខុសពីខ្លឹមសារ និងគោលបំណងនៃច្បាប់នេះ។ ការរិះគន់ទី២ គឺជាការរិះគន់ដែលមានចរិតជានយោបាយ បានន័យថា រិះគន់ដោយមិនយកភ្នែកមើល ដោយមិនខ្ចីមើល មិនខ្ចីអាន ដោយមិនដឹងថាច្បាប់នេះបែរមុខទៅណាផង មិនដឹងថាច្បាប់នេះសរសេរម៉េចផង ក៏ប៉ុន្តែ រិះគន់ដើម្បីកេងចំណេញនយោបាយ។ បែរជាបង្វែរទៅជារឿងប្រមូលអំណាច រៀបចំផែនការផ្ទេរអំណាចឯណាណោះឆ្កុយ ដែលខុសពីខ្លឹមសារ និងគោលបំណងនៃច្បាប់នេះ»។
លោកមើលឃើញថា បើស្ថានភាពជំងឺកូវីដ១៩ ធូរស្រាលដូចបច្ចុប្បន្ន គ្មានហេតុផលណាចាំបាច់ដើម្បីប្រើប្រាស់ច្បាប់នេះទេ ប៉ុន្តែ ការប្រើប្រាស់ច្បាប់នេះទៅបាន ក្នុងស្ថានភាពជាតិប្រឈមគ្រោះថ្នាក់ ដែលឥស្សរជននយោបាយជាន់ខ្ពស់បីរូបជាអ្នកស្នើឡើង និងស្នើបញ្ចប់ទៅវិញ រួមមាន នាយករដ្ឋមន្ត្រី ប្រធានរដ្ឋសភា និងប្រទេសព្រឹទ្ធសភា ខណៈមនុស្សទាំងបីរូបបច្ចុប្បន្នជាប្រធានកិត្តិយស ប្រធាន និងអនុប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ប្រៀបបានទៅនឹងមនុស្សតែម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ។
កាលពីដើមខែមេសា អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ (Human Right Watch) លើកឡើងថា លោក ហ៊ុន សែន បានចាប់យកឱកាសនៃជំងឺកូវីដ១៩ ជាលេសបង្កើតច្បាប់ដាក់ប្រទេសក្នុងគ្រាអាសន្ន ដើម្បីក្តោបក្តាប់អំណាចយ៉ាងពេញដៃ គ្រប់គ្រងទៅលើសិទ្ធិស៊ីវិល នយោបាយ សង្គម និងសេដ្ឋកិច្ច។
អ្នកវិភាគនយោបាយមួយរូបទៀត លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា យល់ឃើញថា ការបង្កើតឱ្យមានច្បាប់ដាក់ប្រទេសក្នុងគ្រាអាសន្ននេះ គឺប្រសើរជាងអត់មាន ប៉ុន្តែ លោកថា ច្បាប់នេះហាក់អំណោយផលដល់បក្សកាន់អំណាចច្រើនជាងគណបក្សនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាល។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ច្បាប់នេះមានលក្ខណៈអំណោយផលដល់គណបក្សនយោបាយដែលដឹកនាំប្រទេសហ្នឹងជាងគណបក្សផ្សេងៗនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាល។ អីចឹងប្រសិនបើនៅក្នុងរូបភាពអ្នកនយោបាយមានការគុំកួន ការសងសឹកដូចនៅហ្វីលីពីន កាលពីបង្ក្រាបបទល្មើសគ្រឿងញៀនហ្នឹងបានសម្លាប់អ្នកនយោបាយមួយចំនួនក៏ច្រើនដែរ។ អាហ្នឹងក៏ជាក្តីបារម្ភក្នុងការអនុវត្តគោលការណ៍ច្បាប់ដែរ។ ធ្វើម៉េចឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព [អនុវត្តច្បាប់គ្រាអាសន្ន] ហើយ អាចរក្សាអត្ថប្រយោជន៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋឱ្យបានច្រើនផង»។
សម្រាប់លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ លើកឡើងថា ច្បាប់គ្រប់គ្រងប្រទេសជាតិស្ថិតក្នុងភាពអាសន្ន ជាការពង្រឹងអំណាចដែលអាចឈានទៅរកភាពផ្តាច់ការត្រូវជាងនិយាយថា ច្បាប់នេះដើម្បីពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ឬអំណាចច្បាប់ ត្បិតតាមនិយមន័យរបស់អង្គការសហប្រជាជាជាតិ ធាតុផ្សុំមួយនៃនីតិរដ្ឋ គឺច្បាប់ត្រូវការពារសិទ្ធិមនុស្ស។ ផ្ទុយទៅវិញ ច្បាប់នេះ ផ្តល់អំណាចដល់រដ្ឋាភិបាលដើម្បីរឹតត្បិតសិទ្ធិមនុស្ស។
យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ គេនៅរង់ចាំមើលថា តើលទ្ធភាពនៃការប្រកាសអនុវត្តច្បាប់នេះ អាចធ្វើទៅបានក្នុងរូបភាពណាខ្លះ និងក្នុងសេណារីយ៉ូបែបណានោះ គឺមានតែពេលវេលាទេ ទើបអាចកំណត់ជាក់លាក់បាន៕
