ថ្លែងពីខេត្តកំពតកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍សប្តាហ៍មុន លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រាប់ទៅរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ឱ្យធ្វើការជាមួយព្រះជាអាជ្ញា ដើម្បីដោះលែងអ្នកជាប់ឃុំដែលមាននិន្នាការប្រឆាំង ប៉ុន្តែ ប្រកាសបិទផ្លូវលោក សម រង្ស៊ី ដែលព្យាយាមវិលចូលកម្ពុជាវិញ។
របត់នយោបាយថ្មីនេះ វាបានកើតឡើងចំពេលសហភាពអឺរ៉ុបបញ្ចប់របាយការណ៍វាយតម្លៃចុងក្រោយពីវិធានការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្មពីកម្ពុជានូវ«អ្វីគ្រប់យ៉ាងលើកលែងអាវុធ» ឬហៅកាត់ថា EBA។
វិធានការនោះ សហភាពអឺរ៉ុប ទុកពេល១ខែសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឆ្លើយតបចំពោះការប្តេជ្ញាចិត្តស្ដារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យតាមលក្ខខណ្ឌរបស់ខ្លួន។
សហភាពអឺរ៉ុប ទាមទារឱ្យដោះលែងមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា ត្រូវប្រគល់សងអាសនៈជាប់ឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ ចំនួន៥០០៧ របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិមកវិញ ត្រូវរៀបចំការបោះឆ្នោតឡើងវិញ តាមយន្តការប្រជាធិបតេយ្យ មានគណបក្សប្រឆាំងដែលបានរំលាយ បានចូលរួមប្រកួតឡើងវិញជាដើម ក្រោយពីគណបក្សនេះត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយចេញពីឆាកនយោបាយរួចមក។
ជ្រុងមួយទៀតនៃការវិវឌ្ឍស្ថានការណ៍នយោបាយនេះ លោក កឹម សុខា ដែលតុលាការបង្គាប់ឱ្យឃុំខ្លួនទាំងក្នុងពន្ធនាគារ និងក្នុងផ្ទះអស់ពេលជាង ២ឆ្នាំមកនោះ ក៏ត្រូវបានបន្ធូរបន្ថយលក្ខខណ្ឌដែរ ដោយឱ្យធ្វើដំណើរក្នុងប្រទេសបាន តែមិនឱ្យចេញក្រៅប្រទេស និងធ្វើនយោបាយឡើយ។
សំណួរត្រង់ថា ការប្រែប្រួលនេះ ជាជំហានផ្សះផ្សាជាតិដើម្បីការពារ EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុបឬ?
ប្រធានក្រុមអ្នកវិភាគវ័យក្មេង កញ្ញា លី ស្រីស្រស់ និយាយថា ការវិវឌ្ឍនេះជាសញ្ញាវិជ្ជមានខ្លះៗ ឆ្លើយទៅនឹងលក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ប៉ុន្តែ ថា ការប្រកាសបិទផ្លូវលោក សម រង្ស៊ី ហើយបើកផ្លូវលោក កឹម សុខា សម្រាប់មេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងនោះ ជាយុទ្ធសាស្ត្រចាស់ដែលបក្សកាន់អំណាចធ្លាប់ប្រើ ដើម្បីយកប្រៀបលើគូប្រកួត មិនមែនជាផ្លូវត្រង់ឆ្ពោះទៅការពារ EBA ទេ។
កញ្ញា លី ស្រីស្រស់ និយាយថា៖ «បើខ្ញុំមើលទៅលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ចង់ឱ្យលោក សម រង្ស៊ី ស្ថិតនៅក្រៅឆាកនយោបាយជារៀងរហូត។ ដល់អ៊ីចឹង វាជារឿងមួយបង្ហាញថា [គាត់]ចង់បំបែកអ្នក កឹម សុខា និងអ្នក សម រង្ស៊ី និយម»។
អ្នកវិភាគវ័យក្មេងរូបនេះ រំឭកថា ការចាប់ឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា និងរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិកន្លងទៅ បក្សកាន់អំណាចបានលេងល្បែងប្រថុយប្រថានមួយ យកប្រព័ន្ធតុលាការឡូកឡំនឹងរឿងនយោបាយ ដែលថា ពេលនេះបង្កើតជាសំណួរថា តើរយៈពេល១ខែនេះ ស្ថាប័នច្បាប់អាចរត់តាមអ្នកនយោបាយ ដើម្បីស្រាយចំណងចាស់ រក្សា EBA ទាន់ពេលឬក៏អត់។
កញ្ញា លី ស្រីស្រស់ និយាយបន្តថា៖ «ដំណាក់កាលដែលគេ [អឺរ៉ុប] សម្រេចព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ ដោយសារតែការរំលាយគណបក្សប្រឆាំងហ្នឹងដែរ ដូចជាការចាប់លោក កឹម សុខា អីអ៊ីចឹង។ […] យើងសួរថា តើរយៈពេល១ខែ យើងអាចឆ្លើយទាន់ទៅនឹងការសម្រេចចិត្តរបស់សហភាពអឺរ៉ុបទេ? នេះជាសំណួរមួយដែលសូម្បីតែរដ្ឋាភិបាលមិនទាន់អាចបញ្ជាក់ថា ការវិវឌ្ឍចុងក្រោយនេះអាចធានាពីវត្តមាន EBA ចំពោះកម្ពុជាដែរ ឬទេ នេះជាចំនុចសំខាន់»។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក បណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា បើគេពិនិត្យពីដើមចមនៃការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងឥរិយាបថអ្នកនយោបាយបច្ចុប្បន្ន ពិបាកទស្សន៍ទាយថា បរិយាកាសនយោបាយថ្មីនេះ ជាជំហានឆ្ពោះទៅរកការផ្សះផ្សាជាតិដ៏ពិតប្រាកដដូចដែលសហគមន៍អន្តរជាតិចង់បាន។
លោក មាស នី និយាយថា៖ «ការទាស់ទែងគ្នាកន្លងមកហ្នឹង ដូចជាមិនឃើញទាស់ទែងអីធំដុំសម្រាប់សង្គមជាតិទេ គឺភាគច្រើនគឺការចង់ឈ្នះចង់ចាញ់ដោយសារយកប្រៀបគ្នារវាងគូបដិបក្ខនៃអ្នកនយោបាយធំៗទាំងពីរហ្នឹងនេះ ដែលយើងឃើញ។ នេះយើងអត់ទាន់និយាយដល់មនុស្សមួយក្រុមតូចទៀត ដែលគេខ្វល់តែទៅលើការគាំទ្រតែទៅលើបុគ្គលមួយៗដែលគេស្រឡាញ់ គឺនិយាយប៉ះអត់បាន គឺក្រុមអ្នកផ្កាប់មុខមួយក្រុមតូចនេះ»។
ប៉ុន្តែ លោក មាស នី វិភាគថា ការវិវឌ្ឍនយោបាយថ្មីនេះ ពលរដ្ឋនឹងដឹងកាន់តែច្បាស់ថា ក្រុមអ្នកនយោបាយណាជាអ្នកធ្វើឱ្យជាតិចាញ់គ្មានទីបញ្ចប់នោះ ដោយថា សម័យទំនើបនេះព័ត៌មាននៅក្នុងដៃប្រជាពលរដ្ឋ។
លោក មាស នី និយាយបន្តថា៖ «នៅពេលដែលពលរដ្ឋមានការយល់ដឹង នយោបាយទាំងឡាយដែលគេហៅថា នយោបាយចាស់ធ្លាប់ប្រើពីមុនមកហ្នឹង វាអាចធ្វើឱ្យពលរដ្ឋមានការធុញទ្រាន់វាដដែលៗមិនអាចរកផ្លូវបញ្ចប់ឃើញ។ អ្នកឈ្នះអ្នកចាញ់គឺអ្នកដឹកនាំនយោបាយ តែអ្វីដែលយើងចាញ់ៗរហូតហ្នឹងគឺជាតិចាញ់អត់មានទីបញ្ចប់»។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា វិភាគថា ការវិវឌ្ឍនយោបាយប៉ុន្មានថ្ងៃមកនេះ ជាការចេញដំណើរឆ្លើយតបទៅនឹងកង្វល់របស់សហភាពអឺរ៉ុប។ ប៉ុន្តែ លោកថា បើចំណុចចាប់ផ្តើមបង្កប់នូវភាពមិនទុកចិត្តគ្នាដូចកន្លងទៅ លោកថា កម្ពុជានឹងមិនអាចការពារប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់ប្លុកលោកសេរីនេះបានទេ។
លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា និយាយថា៖ «សហគមន៍អឺរ៉ុបគេលើកឡើងហ្នឹង មានច្រើននៅក្នុងហ្នឹង ដល់អ៊ីចឹង ការឆ្លើយតបហ្នឹង យើងត្រូវបើកលំហសេរីភាពពិតប្រាកដ មិនមែនមានន័យថា លែងគេហើយមានច្បាប់មួយសម្រាប់ទប់គេ ដែលគេហៅថា លែងគេហើយយកកាំភ្លើងភ្ជង់គេ ដៃកាន់កៃចាំកេះគ្រាប់ អាហ្នឹងក៏អត់សមរម្យដែរ»។
ការមិនយកពន្ធលើទំនិញគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធ សម្រាប់នាំទៅលក់នៅទីផ្សារអឺរ៉ុបហៅថា EBA នេះ មានតែប្រទេសក្រីក្រ ៣ប៉ុណ្ណោះនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលសហភាពអឺរ៉ុបផ្តល់ឱ្យ ក្នុងនោះមានប្រទេសឡាវ មីយ៉ាន់មា និងកម្ពុជា។
លក្ខខណ្ឌចម្បងៗដែលសហភាពអឺរ៉ុបភ្ជាប់ទៅនឹងអំណោយផលពីការទទួលបានប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មនេះ មានការលើកកម្ពស់សិទ្ធិការងារ សិទ្ធិដីធ្លី និងសិទ្ធិមនុស្សជាដើម។
សភាពអឺរ៉ុបធ្លាប់ប្រកាសមិនទទួលស្គាល់ការឈ្នះឆ្នោតរបស់បក្សកាន់អំណាចនៅឆ្នាំ២០១៨ នាអាណត្តិទី៦ ដែលការប្រកួតនោះ គណបក្សប្រឆាំងត្រូវបានរារាំង។
ប្លុកលោកសេរីមួយនេះ ចាត់ទុកការផាត់ចេញគណបក្សប្រឆាំងដែលធ្លាប់មានសំឡេងឆ្នោតគាំទ្រជាង ៣លាននាក់ ឬស្មើ ៤២ភាគរយ មិនឱ្យចូលរួមប្រកួតនោះថា ជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ និងទាមទារឱ្យស្ដារប្រធិបតេយ្យឡើងវិញ ជាថ្នូរនឹងការរក្សាទុកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ពីទីក្រុងហ្សឺណែវ ចុះថ្ងៃ១១ ខែវិច្ឆិកា អ្នករាយការណ៍ពិសេសស្ដីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ថ្លែងថា លោកស្រីស្វាគមន៍ការបន្ធូរបន្ថយលក្ខខណ្ឌត្រួតពិនិត្យតាមផ្លូវតុលាការមួយចំនួនលើលោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សប្រឆាំងរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
ប៉ុន្តែ អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិរូបនេះ និយាយថា៖
«សោកស្ដាយដែលតុលាការបន្តរឹតត្បិតសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយរបស់លោក កឹម សុខា»។
លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ទទូចជាថ្មីម្ដងទៀតដល់រដ្ឋាភិបាល និងគណបក្សនយោបាយទាំងអស់ ឱ្យកាត់បន្ថយការរីករាលដាលនៃភាពតានតឹង និងស្វែងរកកិច្ចសន្ទនាក្នុងបរិយាសកាសសន្តិវិធីមួយ ដោយអនុញ្ញាតឱ្យសំឡេងនយោបាយផ្ទុយអាចសម្ដែងចេញបាន ព្រមទាំងបញ្ចៀសការរឹតត្បិតតទៅទៀតលើសិទ្ធិសេរីភាពខាងគំនិត ការបញ្ចេញយោបល់ និងការជួបប្រជុំដោយសន្តិវិធី។
អ្នកវិភាគនយោបាយនៅក្រៅប្រទេស លោក គឹម សុខ វិភាគថា ការវិវឌ្ឍនយោបាយថ្មីនេះ មិនមែនជាជំហានឆ្នោះទៅផ្សះផ្សាជាតិ ដើម្បីរក្សាទុក EBA ទេ ដោយថា បក្សកាន់អំណាចទំនងដឹងមុនថា ទីលានបក្រកួតដែលសហភាពអឺរ៉ុបកំពុងទាមទារនោះ ជាការបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់អំណាចរបស់ខ្លួន ។
លោក គឹម សុខ និយាយថា៖ «EBA ច្បាស់ជាត្រូវព្យួរហើយ ពីព្រោះលោក ហ៊ុន សែន មិនហ៊ានផ្តល់ឱ្យទាំងសំណុំបែបហ្នឹងក្នុងរយៈពេល ១ខែ ២ខែ ឬ៣ខែនោះទេ ដោយសារតែការរស់ឡើងវិញនៃសេរីភាពនយោបាយរបស់សកម្មជន និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលខ្ញុំគិតថា លោក ហ៊ុន សែន មិនហ៊ានប្រថុយលេងទេ អាចនាំឱ្យគាត់បាត់អំណាចឆាប់»។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានផ្ញើសារនយោបាយក្នុងពិធីចែកសញ្ញាបត្រដល់និស្សិតនៅថ្ងៃចន្ទនេះថា ការផ្តល់តំណែងឃុំ-សង្កាត់ជាប់ឆ្នោត ឱ្យទៅគណបក្សប្រឆាំងវិញនោះ នឹងមិនត្រូវធ្វើឡើងទេ ហើយការបោះឆ្នោតឡើងវិញក៏មិនត្រូវធ្វើឡើងដែរ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី លោក គឹម សុខ បង្ហាញការយល់ឃើញថា វិបត្តិនយោបាយ រួមទាំងបញ្ហា EBA អាចដោះស្រាយបាន បើអ្នកនយោបាយខ្មែរ មិនយកប្រយោជន៍ជាតិធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំង ដើម្បីតែប្រយោជន៍បក្ខពួកនោះ៕
