លោក ចេង ឃាង គឺជាអ្នកលក់បាយម្នាក់នៅក្នុងក្រុងព្រះសីហនុ។ គាត់និយាយថា សព្វថ្ងៃនេះអ្នកដែលរកចំណូលបានជាធម្យម ៣០០ដុល្លារអាម៉េរិកក្នុងមួយខែគឺ ពិបាករស់នៅណាស់។ សម្រាប់លោក ឃាង ទំនិញនៅលើទីផ្សារក្នុងខេត្តព្រះសីហនុគឺបានឡើងថ្លៃខ្ពស់។
“ហើយពេលជនជាតិចិនមក សព្វសារពើ ទំនិញខេត្តផ្សេងខ្ញុំអត់និយាយទេ តែសម្រាប់កំពង់សោមមួយគឺ very very high” ។
លោក ឃាង និយាយថា ជនជាតិចិនដែលមករស់នៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុបើកហាងអាហារដើម្បីលក់ឲ្យជនជាតិចិនដូចគ្នា។ លោកបញ្ជាក់ថា អាហារនៅក្នុងហាងចិនគឺមានតម្លៃខ្ពស់។
“របស់ពួកគាត់អត់មានប្រើស្ករ ប្រើប៊ីចេង គឺ ប្រើតែអំបិល និងម្ស៉ៅអីតិចតួច។ ហើយជនជាតិចិនបើកហាងលក់សម្រាប់តែពួកគាត់។ ខ្មែរអត់មានលទ្ធភាពចូលទេ។ ម្ហូបសុទ្ធតែមួយចាន ២០ទៅ៣០ដុល្លារអាម៉េរិក”។
លោក ចេង ឃាង មិនមែនតែជាអាជីវករម្នាក់ដែលកំពុងតែបាត់បង់ចំណូលទេ។ អ្នកលក់ដូរផ្សេងៗទៀតនិយាយថាពួកគេរកចំណូលបានតិចជាងមុន។
អ្នកស្រី ជន ប៊ក ប្រកបមុខរបរលក់មឹកអាំងតាមឆ្នេរអូរឈើទាល។ អ្នកស្រីនិយាយថា ការរកចំណូលរបស់គាត់បានថយចុះពី ១០ម៉ឺនរៀល មក ៤ម៉ឺនរៀលក្នុងមួយថ្ងៃ។ អ្នកស្រី ប៊ក គិតថា ការបាត់បង់ចំណូលរបស់គាត់គឺដោយសារភ្ញៀវក្នុងស្រុកធ្លាក់ចុះ និងសម្ភារៈទិញចូលថ្លៃ។
“ពីមុនបាន តែឥឡូវអត់បានទេ[ចំណូល]។ មឹកឡើងថ្លៃយើងនៅលក់តម្លៃដដែល។ ឥវ៉ាន់ឡើងថ្លៃគ្រប់មុខ។ ម៉ូយទិញក៏ឡើងថ្លៃព្រោះអីបើយើងដេកយូរទៅអត់ទាន់ចិនទេចិនយកអស់។ ចិនទិញកើបយកទាំងអស់ៗហ្នឹង។ វាយកទៅហូប និងលក់ក្នុងហាងចិន។ អត់មានខ្មែរទេសចរមក មានតែពួកសំណង់។ អ្នកភ្នំពេញក៏កម្រមកដែរ ព្រោះផ្ទះសំណាក់ឡើងថ្លៃ”។
អ្នកស្រី អាំ អតីតអ្នកលក់មឹកអាំងនៅតាមឆ្នេរអូរឈើទាលឲ្យដឹងថា តូបខ្មែរនៅសល់ប្រមាណ១០តូបប៉ុណ្ណោះកំពុងដំណើរការអាជីវកម្មនៅលើឆ្នេរអូរឈើទាល ក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ។ គាត់និយាយថា ក្នុងចំណោមនេះ មានខ្លះអត់មានភ្ញៀវចូលហូបទេ។ ចំណែកតូបប្រមាណ៩០ភាគរយគឺ មានម្ចាស់ជាជនជាតិចិន និងក្រៅពីនេះ តូបចំនួន០៤មានម្ចាស់ជាជនជាតិជាតិអឺរ៉ុប។
ទោះបីមានហាងអឺរ៉ុបមួយចំនួននៅបន្តបើកទ្វារធ្វើអាជីវកម្ម ប៉ុន្តែម្ចាស់ហាងខ្លះនិយាយថា ពួកគេប្រឈមមុខនឹងការបិទទ្វារនៅពេលខាងមុខ។
ម្ចាស់ហាងអឺរ៉ុបមួយកន្លែងឈ្មោះ សាន់សេត ឡោញ(Sunset Lounge Beach Resort) ដែលស្នើសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ និងសំឡេងបានលើកឡើងថា ហាងរបស់អ្នកស្រីប្រឈមមុខនឹងបិទទ្វារនៅខែធ្នូចុងឆ្នាំនេះ។ អ្នកស្រីនិយាយថា ដីហាងដែលអ្នកស្រីកំពុងជួលនេះគឺ ត្រូវបានជួលបន្តឲ្យទៅជនជាតិចិនហើយ។ ; យោងតាមកិច្ចសន្យាដែលម្ចាស់ហាងសាន់សេត ឡោញ បានធ្វើជាមួយនឹងម្ចាស់ដី គឺវាមានរយៈពេល៦ឆ្នាំទៀត។ ស្រ្តីម្ចាស់ហាងរូបនេះនិយាយថា ម្ចាស់បានជួលដីនេះទៅឲ្យជនជាតិចិនក្នុងតម្លៃខ្ពស់។ គាត់និយាយដែរថា ភ្ញៀវអឺរ៉ុបបានធ្លាក់ចុះ ហើយគាត់មិនទទួលបានភ្ញៀវច្រើនដូចមុនទៀតទេ ដូច្នេះអ្នកស្រីត្រូវបិទទ្វារ និងបញ្ចប់កិច្ចសន្យាជួលដីមុនពេលកំណត់។
លោក អ៊ី វ៉ាង គឺជាអ្នកបើករថយន្តដឹកភ្ញៀវប្រចាំនៅហាងអឺរ៉ុបជិតអតីតព្រះរាជដំណាក់ ក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ។ គាត់និយាយថា កាលពី២ឆ្នាំមុន លោកអាចរកចំណូលបានពីការដឹកភ្ញៀវជាធម្យមក្នុងមួយថ្ងៃចន្លោះពី ៨ម៉ឺនទៅ១២ម៉ឺនរៀល។ លោកបន្តថា អ្នកវិនិយោគចិនចូលមក ភ្ញៀវអឺរ៉ុបធ្លាក់ចុះ ចំណែករូបលោករកចំណូលបានជាមធ្យមប្រហែល៤ម៉ឺនរៀលប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយថ្ងៃ។
“បញ្ហាវាពិបាករកស៊ីជាងមុនឆ្ងាយ។ កាលជនជាតិអឺរ៉ុបនៅច្រើន យើងអាចរកស៊ីបានច្រើន។ ដល់ពេលជនជាតិចិនមកនៅ គេមានរបស់គេ គេមិនសូវប្រើប្រាស់របស់យើងណា។ ដូច្នេះយើងវាពិបាក។ ក្នុងមួយថ្ងៃ ឥឡូវនេះរកចំណូលជួនកាលរកមិនបាន១០ដុល្លារអាមេ៉រិកផង ”។
លោក ឃាង ភារម្យ គឺជាអ្នកនាំពាក្យសាលាខេត្តព្រះសីហនុ។ គាត់ទទួលស្គាល់ថា មានជនជាតិចិនច្រើនជាងជនជាតិផ្សេងទៀតដែលកំពុងតែរកស៊ីនៅខេត្តព្រះសីហនុ។
“នៅខេត្តព្រះសីហនុយើងនេះ យើងឃើញថា យើងមានចម្រុះជាតិសាសន៍។ សម្រាប់អ្នកមកវិនិយោគហ្នឹងជាជនបរទេសមានច្រើនជាតិសាសន៍។ ប៉ុន្តែក្នុងនោះយើងសង្កេតឃើញថា វិនិយោគទុនបរទេសដែលជាជនជាតិចិនមានវត្តមានគាត់ច្រើនជាងសាសន៍ដទៃទៀត ” ។
របាយការណ៍ស្តីពីជំរឿនស្ថិតិជនបរទេស របស់រដ្ឋបាលខេត្តព្រះសីហនុ ចេញផ្សាយក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៩ ឲ្យដឹងថា មានជនបរទេសស្នាក់នៅអចិន្ត្រៃយ៍ក្នុងខេត្តព្រះសីហនុជាង ៤០៧៧០នាក់ ក្នុងចំណោម ៥៧សញ្ជាតិ។
លោក គង់ សុភក្រ្តា ប្រធាននាយកដ្ឋានស្ថិតិនៃក្រសួងទេសចរណ៍មានប្រសាសន៍ថា គិតត្រឹម៧ខែដើមឆ្នាំ២០១៩ភ្ញៀវទេសចរណ៍ចិនឈរលំដាប់លេខ១ បន្ទាប់ពីភ្ញៀវទេសចរណ៍ជនជាតិបារាំង។ តាមលោក សុភក្រ្តា ចំនួនភ្ញៀវទេសចរណ៍ចិនកើនឡើងជាង ២០ម៉ឺននាក់ស្មើប្រមាណ១០១.៨ភាគរយ ក្នុងចំណោមភ្ញៀវទេសចរណ៍បរទេសសរុប ៤៨ម៉ឺននាក់។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់ក្រសួងទេសចរណ៍បង្ហាញថា ភ្ញៀវទេសចរអឺរ៉ុបដែលទៅទស្សនានៅខេត្តព្រះសីហនុបានថយចុះចាប់តាំងពីខែមករាដើមឆ្នាំ២០១៩នេះ។ បើតាមរបាយការណ៍ដដែលនេះ ចំនួនភ្ញៀវទេសចរមកពីប្រទេសនៅអឺរ៉ុប និងអាមេរិកមានតែជាង ៦ម៉ឺននាក់ គិតត្រឹម៧ខែដើមឆ្នាំ២០១៩នេះ។
កញ្ញា វ៉ុន ស្រីណែត អ្នកលក់ដូរនៅឆ្នេរសមុទ្រអូរឈើទាល ឲ្យដឹងថា កាលពី២ឆ្នាំមុន ក្រុមគ្រួសាររបស់ខ្លួនអាចរកចំណូលបានពីការលក់គ្រឿងសមុទ្រ នៅតាមមាត់ឆ្នេរសមុទ្រប្រមាណ ២៥០ដុល្លារអាមេ៉រិកក្នុងមួយថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែ ស្រីណែត អះអាងថា ក្នុងរយៈពេល២ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ចំណូលធ្លាក់ចុះ ហើយពេលខ្លះរកមិនបាន ១០០ដុល្លារអាមេ៉រិកផងក៏មានដែរក្នុងមួយថ្ងៃ។បើតាម វ៉ុន ស្រីណែត មូលហេតុនៃការបាត់បង់ចំណូលនេះ ដោយសារមិនមានភ្ញៀវទៅលេងកំពង់សោមដូចមុន។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ចិនចាប់ផ្តើមបើកហាងលក់ដូរ នៅតាមឆ្នេរសមុទ្រដូចប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែរ។
ស្រីណែត លើកឡើងថា “ពីមុនមួយថ្ងៃបានប្រមាណពី ២០០ទៅ៣០០ដុល្លារអាមេ៉រិកអីដែរ។ ប៉ុន្តែថ្ងៃខ្លះវាឡើងហើយថ្ងៃខ្លះវាចុះទៅតាមនឹង។ មកដល់ឥឡូវនេះវិញ យើងរកមិនសូវបានទេទីមួយភ្លៀងជាប់រហូត ហើយទីមួយស្ងាត់ភ្ញៀវផង អត់ដូចលើកមុនទេ”។
លោក រី រឿន អ្នករកស៊ីដឹកភ្ញៀវទេសចរណ៍ប្រចាំប្រលានយន្តហោះកំពង់សោម ឲ្យដឹងថា សព្វថ្ងៃនេះពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនធំបានបោះបង់មុខរបរ ហើយចាកចេញទៅខេត្តផ្សេងវិញ។ ប្រភពបន្តថា មូលហេតុសំខាន់ពួកគាត់សម្រេចជួលដីឲ្យចិនព្រោះបានថ្លៃ។ ហើយហេតុផលមួយទៀតដោយសារចំនួនភ្ញៀវក្នុងស្រុក និងអឺរ៉ុបធ្លាក់ចុះ ធ្វើឲ្យអ្នកធ្លាប់រកស៊ីត្រូវបាត់ចំណូល។ លោក រឿន លើកឡើងទៀតថា ហេតុផលនេះហើយដែលបង្ខំចិត្តឲ្យអ្នកប្រកបអាជីវកម្មមួយចំនួនត្រូវចាកចេញពីកំពង់សោម។ លោកឲ្យដឹងថា “កត្តាវាមានច្រើនគឺ អ្នកតាមខេត្ត និងទីក្រុងភ្នំពេញពួកគាត់មិនសូវមកលេងដូចមុន ព្រោះដោយសារទីមួយខ្វះផ្ទះសំណាក់។ ផ្ទះសំណាក់ភាគច្រើនពេលនេះអត់មានខ្មែរទេ មានតែចិន។ ជាធម្មតាខ្មែរ និងចិនខុសគ្នា។ ចិនចូលចិត្តមាត់ឮៗ និងរញ៉េរញ៉ៃច្រើន មិនដូចអឺរ៉ុបគាត់រួសរាយ “ ។
លោក សន ស៊ីផល ប្រធានសាខាពន្ធដារខេត្តព្រះសីហនុ។ គាត់ទទួលបន្ទុកប្រមូលទិន្នន័យការចុះ បញ្ជីក្បាលដី និងផ្ទះ។ លោក ស៊ីផល បដិសេធថា លោកមិនដែលបានដឹងពីតួលេខប្រជាពលរដ្ឋជួលដី ឬផ្ទះឲ្យចិនទេ។
ដោយត្រូវបានជួបសម្ភាសន៍ផ្សេងៗពីគ្នា ពលរដ្ឋនៅខេត្តព្រះសីហនុ៣០នាក់បានប៉ាន់ប្រមាណថា យ៉ាងហោចណាស់មានពលរដ្ឋ៦០ភាគរយកំពុងទទួលរងផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានពីការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងខេត្តនេះ។ ពួកគេប៉ាន់ប្រមាណថា ពលរដ្ឋប្រហែលជា៤០ភាគរយបានទទួលផលខ្ពស់ពីការអភិវឌ្ឍន៍។
យោងតាមទិន្នន័យរបស់រដ្ឋបាលខេត្តព្រះសីហនុ កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៩ មានក្រុមហ៊ុនចំនួន ៥២ក្រុមហ៊ុនកំពុងតែវិនិយោគនៅក្នុងខេត្តនេះ។ របាយការណ៍ដដែលបញ្ជាក់ថា ប្រហែល៩០ភាគរយគឺជាក្រុមហ៊ុនមកពីប្រទេសចិន។
របាយការណ៍វិនិយោគចិនដែលវីអូឌីទទួលបានពីទីចាត់ការផែនការនៃរដ្ឋបាលខេត្តព្រះសីហនុ គិតត្រឹមខែមេសា ឆ្នាំ២០១៩ បង្ហាញថា ការវិនិយោគមានទឹកប្រាក់ជាង ៨ពាន់៤៦០លានដុល្លារអាមេ៉រិក(៨.៤៦០.៤១៨.៣៦៤$)។ ទំហំទឹកប្រាក់ដែលគ្រប់ដណ្តប់គម្រោងទាំង ៥២គម្រោងនេះ គឺក្តោបទៅលើវិស័យសំខាន់ៗក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ ដូចជា វិស័យសេវាកម្មទេសចរណ៍ អចលនទ្រព្យ តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងវិស័យឧស្សាហកម្ម។
និស្សិតនៃមហាវិទ្យាល័យសិង្ហបូរី (Singapore) លោក Carl Khouri Klink បានសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីផលប៉ះពាល់នៃការវិនិយោគរបស់ប្រទេសចិននៅខេត្តព្រះសីហនុ។ របាយការណ៍នេះរកឃើញថា ចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៩៤ ដល់ឆ្នាំ ២០១៣ ប្រទេសចិនបានចំណាយថវិកាប្រមាណ ១០ពាន់លានដុល្លារក្នុងគម្រោងវិនិយោគក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
តាមរបាយការណ៍ ការវិនិយោគនោះគឺផ្តោតលើវិស័យកសិកម្ម គម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ទំនប់វារីអគ្គិសនី និងរោងចក្រកាត់ដេរសម្លៀកបំពាក់។ របាយការណ៍ដែលបិទបញ្ចប់ការស្រាវជ្រាវកាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០១៩ បង្ហាញដែរថាចន្លោះពីឆ្នាំ២០១៣ ដល់ឆ្នាំ២០១៧ ប្រទេសចិនបានវិនិយោគទឹកប្រាក់ចំនួន ៥,៣ ពាន់លានដុល្លារអាមេ៉រិកមកកម្ពុជា គឺកើន៥ដងបើប្រៀបធៀបនឹងចន្លោះឆ្នាំ១៩៩៤ ដល់ឆ្នាំ២០១៣។ ក្នុងរបាយការណ៍បញ្ជាក់ថា ខេត្តព្រះសីហនុទទួលបានគម្រោងវិនិយោគដែលមានតម្លៃជាទឹកប្រាក់១,១ ពាន់លានដុល្លារនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៧។
អ្នកស្រី ជៀប សុធារី អ្នកសម្របសម្រួលសមាគមអាដហុក(Adhoc) ប្រចាំខេត្តព្រះសីហនុ។ អ្នកស្រីប្រាប់ថា ពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តទទួលបានផលតិចតួចពីការចូលមកវិនិយោគរបស់ជនជាតិចិននៅក្នុងខេត្តនេះ។ គាត់អះអាងថា ផលប្រយោជន៍បានតែទៅលើចិនគ្នាឯងច្រើនជាង។ អ្នកស្រី សុធារី កត់សំគាល់ថា ខ្មែរដែលមានលទ្ធភាពដូចជាមានអាគារ និងដីជាដើម ពួកគេសម្រេចជួលឲ្យចិន រួចបន្តចាកចេញពីខេត្ត ទៅរស់នៅកន្លែងផ្សេងវិញ។
“បើនិយាយពីការប្រកបមុខរបររកស៊ីហ្នឹងភោជនីយដ្ឋានធំៗគឺពួកចិនច្រើនជាងខ្មែរ។ អ៊ីចឹងគាត់ទិញតែផលិតផលដែលក្រុមគ្នាគាត់យកមកទេ។ បើរបស់គ្នាគាត់អត់មានបានគាត់(ចិន)មកទិញរបស់យើង(ខ្មែរ)។ អ៊ីចឹងខ្ញុំសួរថាយើង(ខ្មែរ)លក់ឲ្យពីណាប្រើ?។ បើខ្មែរយើងមួយចំនួនធំគឺគាត់ចាកចេញ។ ហើយខ្មែរយើងមួយចំនួនឈប់លក់ដូរ”។
នៅក្នុងរបាយការណ៍បូកសរុបការងារ ឆមាសទី១ដើមឆ្នាំ២០១៩ លោក យន្ត មីន បញ្ជាក់ថា ដោយសារការរីកចំរើនយ៉ាងឆាប់រហ័សលើគ្រប់វិស័យនេះហើយ ជំរុញឲ្យខេត្តព្រះសីហនុកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រធ្លាក់ចុះមកនូវត្រឹម ១០,៧២ភាគរយក្នុងមួយឆ្នាំ។ លោក យន្ត មីន មានប្រសាសន៍ថា ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងខេត្តព្រះសីហនុទទួលបានចំណូលគិតជាមធ្យម ៣ពាន់៣៥៨ដុល្លារអាមេ៉រិកក្នុងមួយឆ្នាំ។
លោក ហ៊ុន សំណាង អតីតប្រធានសមាគមរ៉ឺម៉ក់កង់បី។ បច្ចុប្បន្នលោក សំណាង គឺជាប្រធានផ្នែកឡានក្រុងក្រុមហ៊ុន រិទ្ធមុន្នី។ លោកនិយាយថា ការបើកចំហរឲ្យចិនវាយលុកទីផ្សារខ្នាតតូចរាប់ចាប់តាំងពីលក់បន្លែ និងរត់តាក់ស៊ី វាជាការគំរាមកំហែងផ្នែកជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរម្ចាស់ស្រុក។ លោកបន្តថា ប្រសិនបើចិននៅតែបន្តប្រកួតប្រជែងដូចនេះ ហើយរដ្ឋាភិបាលមិនមានមធ្យោបាយទប់ស្កាត់ទេ នោះគឺជាការបិទផ្លូវសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋនាពេលខាងមុខមិនខានឡើយ។
“បាទមានចិនរត់ តុក តុក និងបើកតាក់ស៊ីមែន។ បើបណ្តោយឲ្យពួកគាត់(ចិន)ធ្វើចឹងថ្ងៃក្រោយទៅពួកខ្ញុំបានអីរកស៊ី ” ។
យោងតាមការបញ្ជាក់របស់លោក វ៉ន់ ពៅ ប្រធានសមាគម IDEA ឲ្យដឹងថា នៅខេត្តព្រះសីហនុមានអ្នករត់ម៉ូតូកង់បីឬហៅថា តុកតុក និងឡានតាក់ស៊ីចំនួន ៣៥០០គ្រឿង។ លោកបន្តថា នៅមុនពេលអាជ្ញាធររឹតបន្តឹងច្បាប់ មានជនជាតិចិនរត់តាក់ស៊ី និងម៉ូតូកង់បីប្រមាណ ៤០ភាគរយ។ តែក្រោយពីអនុវត្តច្បាប់ចំនួននេះបានថយចុះនៅកំពង់សោមប្រមាណ ២០ភាគរយ។ បើទោះជាបែបណាពួកគេ(ចិន)មួយចំនួននៅបន្តដឹកភ្ញៀវលួចលាក់តាមរយៈអនឡាញ (Online) វីឆាត(WeChart)ខ្លះដែរ។
នៅពេលដែលផលរបរតូចតាចខ្លះកំពុងរងផលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានពីការចូលមករកស៊ីរបស់ជនជាតិចិន អ្នកលក់ដូរគ្រឿងសំណង់ខ្លះនិយាយថា ពួកគេរកចំណូលបានច្រើនជាងមុន។
ម្ចាស់អាជីវកម្មគ្រឿងសំណង់ឈ្មោះ សៀវ គួង ឲ្យដឹងថា ចាប់តាំងពីលំហូរជនជាតិចិនចូលមក លោកអាចរកចំណូលបានពីវិស័យសំណង់ច្រើនគួរសមក្នុងមួយថ្ងៃៗ។ ប៉ុន្តែលោក គួង បដិសេធន៍ពីចំនួនជាក់លាក់នៃចំណូលដែលរកបានពីវិស័យសំណង់នេះ។ លោក គួង បន្តថា ជនជាតិចិនប្រមាណ៨០ភាគរយមានមុខរបរផ្គត់ផ្គង់គ្រឿងសំណង់ដូចខ្មែរដែរ។ ប៉ុន្តែតួលេខនេះបានថយចុះទៅវិញក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលដាក់វិធានការប្រឆាំងបទល្មើសអនឡាញទៅលើជនជាតិចិន។
“ល្បីថាទៅវិញក៏ស្បើយជាងមុនដែរ។ អ្នកអនឡាញវាមកវាដៃទូលាយ ដល់អញ្ចឹងកន្លែងណាក៏ជួលៗ ហើយរកស៊ីស្អីៗក៏វាធូរដែរ។ ដល់ឥឡូវនេះដល់វា(ចិន)ទៅវិញក៏ស្បើយច្រើនដែរ។ ចិនធ្លាក់ចុះប្រហែល៥០ភាគរយ។ ធ្លាក់ចុះនេះធ្លាក់ចុះច្រើនមែនទែន”។
នៅខេត្តព្រះសីហនុ ជនជាតិចិនបើកហាងដូរលុយ ហាត់កាត់សក់ ជាងផ្សារដែក រថតាក់ស៊ី ម៉ូតូកង់បីឥណ្ឌា និងហាងម៉ាស្សា ហាងលក់គ្រឿងទេស លក់បន្លែ ត្រី និងសាច់ជ្រូកដូចពលរដ្ឋខ្មែរម្ចាស់ស្រុកដែរ។
ស្នងការខេត្តព្រះសីហនុលោក ជួន ណារិន្ទ ឲ្យដឹងកាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩ ថា អាជីវកម្មស្ទើរ៩០ភាគរយ នៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុសព្វថ្ងៃនេះត្រូវគ្រប់គ្រងដោយជនជាតិចិន។ អាជីវកម្មទាំងនោះរាប់ចាប់តាំងពីផ្ទះសំណាក់ សណ្ឋាគារ ហាងម៉ាស្សា ភោជនីយដ្ឋាន និងកាស៊ីណូជាដើម។
លោក ជួន ណារិន្ទ បញ្ជាក់ថា សណ្ឋាគារ និងផ្ទះសំណាក់ចំនួន ១៥០ទីតាំងក្នុងចំណោម១៥៦កន្លែង ត្រូវគ្រប់គ្រងដោយចិន។ កាស៊ីណូចំនួន៦២កន្លែងក្នុងនោះ៤៨កន្លែងត្រូវគ្រប់គ្រងដោយជនជាតិចិន។ ក្លិបកម្សាន្ត-ខារ៉ាអូខេ៤១កន្លែង គ្រប់គ្រងដោយចិនចំនួន១៨កន្លែង។ ហាងម៉ាស្សា៤៦ទីតាំងគ្រប់គ្រងដោយចិនក្នុងចំណោមចំនួនសរុប៦៣។ ភោជនីយដ្ឋាន៩៥ភាគរយ ក្នុងចំណោមហាង៤៣៦ទីតាំង ត្រូវគ្រប់គ្រងដោយចិន។
ក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈបានចេញសេចក្តីសម្រេច នៅថ្ងៃទី២៨ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៩ ដោយកំណត់ប្រភេទមុខរបរ និងការងារដែលត្រូវហាមឃាត់ចំពោះជនបរទេស។ តាមរយៈសេចក្តីសម្រេចនេះ រដ្ឋាភិបាលបានហាមឃាត់មុខរបរ១០ប្រភេទ មិនឲ្យជនបរទេសដែលស្នាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាប្រកបអាជីវកម្ម។
មុខរបរទាំងនោះរួមមាន អ្នកបើកបរយានជំនិៈគ្រប់ប្រភេទជាលក្ខណៈអាជីវកម្មមានជាអាទិ៍៖ អ្នកបើកទោចក្រយានយន្ត អ្នកបើកត្រីចក្រយានយន្ត អ្នកបើកទោចក្រយានយន្តសណ្តោងរ៉ឺម៉ក អ្នកបើកម៉ូតូកង់បួន អ្នកបើករថយន្តដឹកអ្នកដំណើរ និងដឹកទំនិញ។ មុខរបរផ្សេងទៀតរួមមាន អ្នកលក់ដូរដោយមធ្យោបាយថ្មើរជើង ឬយានជំនិះគ្រប់ប្រភេទនៅទីសាធារណៈ អ្នកម៉ាស្សាចាប់សរសៃតាមទីសាធារណៈ អ្នកកាត់សក់ អ៊ុតសក់ និងថែរក្សាសម្ផស្ស អ្នកផ្តល់សេវាកម្មដេរ និងសម្អាតស្បែកជើង អ្នកកាត់ដេរ អ្នកប៉ះកង់ និងជាងជួលជុលយានយន្ត អ្នកផលិតវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ខ្មែរ អ្នកផលិតឧបករណ៍ភ្លេងខ្មែរ បាត្រលោក និងព្រះពុទ្ធរូប និងជាងទង ឬជាងច្នៃត្បូងពេជ្រ។
ក្រសួងការងារព្រមានថា នឹងមិនបន្តសុពលភាពប័ណ្ណសៀវភៅការងារទេ បើរកឃើញថា ជនបរទេសធ្វើអាជីវកម្មដែលបានហាមឃាត់។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការងារ លោក ហេង សួរ បញ្ជាក់ថា ជនបរទេសដែលល្មើសនឹងទណ្ឌកម្មនេះ នឹងត្រូវបណ្តេញចេញពីកម្ពុជាផ្អែកតាមច្បាប់ស្តីពីអន្តោប្រវេសន៍។
សម្រាប់អ្នកលក់បាយនៅខេត្តព្រះសីហនុដូចជា លោក ចេង ឃាង ចង់ឃើញមានចំណាត់ការដែលមានប្រសិទ្ធភាព លើសេចក្តីសម្រេចដែលចេញដោយក្រសួងការងារ។
“ខ្ញុំដូចជាបានឃើញសេចក្តីប្រកាសនៅក្នុងហ្វេសប៊ុកគេបង្ហោះដែរ។ ខាងរដ្ឋាភិបាលគេនឹងទប់ស្កាត់មុខរបរតូចតាចហ្នឹងដែរ។ ប៉ុន្តែនៅខេត្តកំពង់សោម ខ្ញុំអត់ឃើញអាជ្ញាធរគេចាត់វិធានការអីផង។ ប្រហែលគាត់ទូងស្គរហើយប្រហែលគាត់មិនទាន់ដល់ពេលវាយស្គរ គ្រាន់តែទូងឲ្យឮសម្លេងសិន ”។
អ្នកស្រី កេន ឆេងឡាង អនុប្រធានសហព័ន្ធសហជីពជាតិ នៃឧស្សាហកម្មវាយណភណ្ឌកាត់ដេរកម្ពុជា។ អ្នកស្រីចង់ឃើញវិធានការរបស់ក្រសួង គ្រប់ដណ្តប់ទៅលើមុខរបរផ្សេងទៀត ឲ្យមានវិសាលភាពជាងនេះ។
“យើងជជែកច្រើនដែរ។ ដល់ហើយទៅក្រសួងឆ្លើយតបថា មុខរបរ១០ប្រភេទហ្នឹងសាកល្បងសិន។ នេះលើកទីមួយ គាត់ឆ្លើយមកបែបហ្នឹងអ្វីដែលយើងជជែក។ និយាយរួមទៅច្បាប់ហ្នឹងហាមតែអ្នករកស៊ីផ្ទាល់ខ្លួន បើគាត់មានក្រុមហ៊ុន ហើយចុះបញ្ជីត្រឹមត្រូវអត់អីទេ គាត់ធ្វើបាន”។
លោក វ៉ន់ ពៅ ប្រធានសមាគមឯករាជ្យនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ។ លោក វ៉ន់ ពៅ ទទូចឲ្យក្រសួងបញ្ចូលជនបរទេសដែលប្រកបរបរនៅក្នុងវិស័យសំណង់ ឲ្យដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងបទប្បញ្ញត្តិហាមឃាត់សម្រាប់ជនបរទេសនេះផង។ លោក វ៉ន ពៅ ជម្រុញឲ្យក្រសួងអនុវត្តវិធានការឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព។
“យើងឃើញថា វាហាក់ដូចជាមិនបានចំណេញអីទេ ហេតុអីបាននិយាយដូច្នេះពីព្រោះអ្នកធ្វើសរសៃនៅតាមមាត់ឆ្នេរតិចតួចទេ សំខាន់អ្នកបើកហាងម៉ាស្សានៅក្នុងខេត្តទាំងអស់។ នេះទើបជាការត្រឹមត្រូវ និងស៊ីជម្រៅមានន័យថា សេចក្តីប្រកាសរបស់ក្រសួងការងារធ្វើឲ្យវាស៊ីជម្រៅជាងនេះ វាជាការល្អ និងវាជាការប្រសើរ ”។
បើតាម លោក ហេង សួរ តាមពិតប្រកាសរបស់ក្រសួងការងារនេះ មានទម្ងន់ទៅលើតែមុខរបរស្វ័យនិយោជន៍ ឬសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធប៉ុណ្ណោះ។ លោកថា ជនបរទេសបម្រើការនៅតាមសហគ្រាស និងគ្រឹះស្ថានគឺអនុវត្តទៅតាមច្បាប់ស្តីពីការងារ។
លោក ស្រេង វ៉ាន់លី ជាអ្នកសម្របសម្រួលអង្គការលីកាដូ ប្រចាំខេត្តព្រះសីហនុ។ លោកទទូចទៅរដ្ឋាភិបាលឲ្យពិនិត្យពីមុខរបរ និងតម្រូវការរបស់ពលរដ្ឋក្នុងខេត្តដើម្បីបង្កើនការទទួលបានផលប្រយោជន៍សម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរ។
“បើយើងមិនបានកំណត់ទេ នៅថ្ងៃអនាគតប្រហែលជាខ្សត់ទៅៗនូវប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយើងដែលគាត់ប្រកបរបររកស៊ីនៅខេត្តព្រះសីហនុហ្នឹង។ ទី១ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមិនមានលទ្ធភាពជួលទីតាំង និងទី២ប្រជាពលរដ្ឋបានចាកចេញបណ្តើរៗ ខ្លះគាត់ជួលឲ្យគេទៅ ហើយខ្លះទៀតមិនមានលទ្ធភាពក្នុងការជួល ”។
លោក ហេង សួរ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ ប្រាប់ថា ក្រសួងនឹងពិនិត្យមើលលើការងារស្វ័យនិយោជន៍ ឬការងារសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ។ លោកបញ្ជាក់ថា ប្រសិនបើរកឃើញពិតជាមានមែន នឹងអនុវត្តដូចមានកំណត់នៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសរបស់ក្រសួង។
លោក ង៉ែត ជូ អ្នកឯកទេសផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ និងការវិនិយោគ។ សម្រាប់លោក ង៉ែត ជូ ការកើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័សផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចក្នុងខេត្តព្រះសីហនុនៅពេលនេះនឹងមិនមានស្ថេរភាពរយៈពេលវែងឡើយ។ លោកនិយាយថា សន្ទុះសេដ្ឋកិច្ចរបៀបនេះ អាចនឹងមានឱនភាពចុះទៅវិញនៅចន្លោះពី ៣ ទៅ៥ឆ្នាំក្រោយ គឺក្នុងពេលសកម្មភាពសាងសង់ត្រូវបានកាត់បន្ថយ។
“ទៅមុខទៀតយើងក៏ត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នដែរ ពីព្រោះការសាងសង់កាស៊ីណូមិនចេះតែសាងសង់រហូតទេ។ កាលណាវាគ្រប់ចំនួនឬក៏ដល់ដំណាក់កាលមួយឈប់សាងសង់គឺវាត្រូវទាក់ទងនឹងការចូលរួមចំណែកនៅក្នុងវិស័យកាស៊ីណូហ្នឹងវិញ។ បងប្អូនគាត់អាចធ្វើការក្នុងវិស័យហ្នឹង កូនចៅគាត់អាចធ្វើការក្នុងវិស័យហ្នឹង។ អ៊ីចឹងវាត្រូវការជំនាញ និងបទពិសោធន៍មួយផ្សេងទៀត”។
ទោះយ៉ាងណា ក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយអ្នកយកព័ត៌មាន លោក ឃាង ភារម្យ អ្នកនាំពាក្យសាលាខេត្តព្រះសីហនុ ឲ្យដឹងថា សព្វថ្ងៃមុខរបរខ្នាតតូចដែលជនបរទេសប្រកបអាជីវកម្មនេះ ត្រូវបានកាត់បន្ថយជាងមុនច្រើនហើយ។
លោក ឃាង ភារម្យ និយាយថា អាជ្ញាធរនឹងចុះផ្សព្វផ្សាយអំពីគោលការណ៍ច្បាប់បន្ថែមដល់ជនបរទេស ដើម្បីឲ្យប្រាកដថា បញ្ហានេះ[ជនបរទេសដែលបើកមុខរបរដែលស្ថិតក្នុងលក្ខខណ្ឌហាមឃាត់]នឹងលែងកើតមានតទៅទៀត៕
ចំណាំ៖ «ការស្រាវជ្រាវនេះ ផលិតឡើងដោយមានការគាំទ្រពីមូលនិធិ Rosa Luxemburg ក្រោមជំនួយហិរញ្ញវត្ថុរបស់ក្រសួងសហព័ន្ធនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍ»។
គាំទ្រដោយ៖